آژیده مقدم - استادیار گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه تهران

«بیستون» علاوه بر جایگاه نام بانویی نژاده است که ذکرش در کتاب پهلوی ایادگار زریران رفته­ است. در این مقاله تلاش شده تا ضمن ارائه روش درست خوانش گونه پارسی میانه واژه باستانی *baga-stāna- در متون پهلوی ساسانی کتابی، مفاهیم و زمینه­های فرهنگی کارکردهای کهن واژه نامبرده شناسایی و تداوم کاربرد آن در فرهنگ ایران امروزی پیگیری شود. گرچه تا امروز دقیقا مشخص نشده که *baga-stāna- جایگاه ویژه نیایش کدام خدای ایرانی بوده، اما بر بنیاد شواهد مربوط به واژه­های مشتق از ریشه bag- در اوستا و متون دوره میانه، می­توان این احتمال را داد که «بیستون»در مفهوم «دارنده ثروت و قدرت» به حیات خود ادامه داده باشد. این نام ایرانی در قالب نام­جای و همچنین نام خاص برای مردان و زنان تا به امروز زنده است. روشی عملی برای شناسایی بازمانده­های این نام در زیرفرهنگ­های بومی ایران، توجه به جلوه­های گوناگون فرهنگ مادی و غیرمادی و نیز گونه­های گویشی است که می­توانند غبار زمان را از چهره واژگان کهن بزدایند.

bagah, بی(Bay)/*ب(Bē)/بی(Bī), بیستون, بغستان, بهستان, نام جای, نام خاص