رحیم نوبهار - عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهیدبهشتی
یزدان صیقل - دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

در دوران معاصر نوعی تحول گفتمانی در کیفرشناسی، با عنوان کیفرشناسی ریسک­مدار، رخ داده است. این مقاله ویژگی ها و راهبردهای این انگاره از کیفرشناسی را به بحث می­گذارد. با تصویب قوانینی همچون قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری و متحول شدن کیفرها، این کیفرشناسی به شکلی غیرمستقیم وارد حقوق کیفری ایران نیز شده است. از همین رو شایسته است تا به شکل راهبردی مورد توجه قرار گیرد. کیفرشناسی ریسک­مدار بر آن است تا با تاکید بر ریسک بزهکاران و نیز از طریق راهبردهای مدیریتی، به دغدغه تامین امنیت جامعه در مقابل خطر احتمالی بزهکاران بالقوه و نیز احتمال تکرار جرم پاسخ دهد. در حالی که کیفرشناسی سنتی، با تاکید بر جرم ارتکابی و نیز از طریق نگرش­های بالینی و اصلاح­مدار نسبت به تعیین پاسخ کیفری اقدام می­نماید، در کیفرشناسی ریسک­مدار، به تدریج اصل قطعیت در تعیین جرایم و کیفر آنها، که در کیفرشناسی سنتی بسیار پررنگ بود، کم اهمیت می­گردد. همچنین در این کیفرشناسی، به مدد ابزارهای ارزیابی ریسک، نسبت به مقابله کیفری مبتنی بر طرد، توان­گیری و به طور کلی کنترل، مدیریت و کاهش ریسک اقدام می شود. البته، در این کیفرشناسی، بر عقلانیت در تعیین کیفر، برنامه­محوری و نیز توجه به اصولی چون اصل احتیاط در جهت مقابله با ریسک نیز تاکید می­شود.

کیفرشناسی ریسک مدار, راهبردهای هدف مدار, راهبردهای برنامه مدار, اصل احتیاط, اصل عدم قطعیت