طاهره محمودی احمد آبادی - کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه شهید بهشتی
منصوره السادات صادقی - استادیار روانشناسی، پژوهشکده خانواده، دانشگاه شهید بهشتی

لانگاکر ضمن زیر سوال بردن نظریه­های سنتی در مورد مقوله­های زبانی توصیفات طرح­واره­ای از آنهاارائه داد. دستور مدل لانگاکر به چگونگی رمزگذاریزیرنظام­های دستوری مفاهیم مربوط به فضا و زمان و پدیده­های شناختی توجه و زاویه دید در زبان می­پردازد. پژوهش حاضر می­کوشد تا با مقایسه مقوله­بندی زبانی در دانش­آموزان بینا، کم­بینا و نابینا تفاوت میزان آشنایی سه گروه را با مقوله­های زبانی و توزیع آنها در جمله آشکار کند. روش: روش نمونه­گیری همتایابی فردی بود. بدین ترتیب که افراد بینا از نظر عوامل مختلف اجتماعی متناسب با گروه نابینا-کم­بینا انتخاب ­شدند. ابزار این پژوهش پرسش­نامه­ای محقق ساخته است که پس از روایی­سنجی و پایایی­سنجی بازبینی شد و سپس روی نمونه اصلی اجرا شد. در این پژوهش در مجموع صد و شصت دانش­آموز مقطع دبستان (پیش­دبستانی تا پنجم) شرکت داشتند که در مدارس دو استان یزد و قم تحصیل می­کردند. یافته­ها: داده­ها به دو صورت کمی و کیفی تحلیل شد. نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از میانگین بالاتر افراد گروه بینا در اکثر مقولات زبانی مورد سوال در پرسش­نامه بود. همچنین یافته­های این پژوهش همسو با تحقیقات پیشین نشان داد کودکان کم­بینا نسبت به دو گروه دیگر اسم­های انتزاعی را در سنین بالاتری فرا می­گیرند. نتایج: نتایج این پژوهش نشان ­داد افراد گروه نابینا و کم­بینا در مقایسه با بینایان در کاربرد مقوله­های زبانی اسمی و رابطه­ای میانگین رتبه پایین­تری داشتند. پس می­توان گفت نقص سیستم ادراکی بینایی آسیبی جدی بر فرآیند فراگیری مقوله­های رابطه­ای به میزان گسترده­تر و مقوله­های اسمی به میزان کمتر وارد می­کند.  

مقوله بندی زبانی, مقوله های اسمی, مقوله های رابطه ای, دانش آموزان بینا, دانش آموزان نابینا, دانش-آموزان کم بینا