آرزو نجفیان - استادیار دانشگاه پیام نور تهران

یکی از پرسش های اساسی در حوزه دسترسی واژگانی و چگونگی بازشناسی واژه­ها در واژگان ذهنی، این است که سخنگوی زبان هنگام مواجهه با واژه­های پیچیده جدید، چگونه می تواند به معنای آن دسترسی پیدا کند و عوامل موثر بر سرعت این دسترسی کدامند؟ پژوهش حاضر به صورت تجربی برخی از عوامل موثر بر سرعت دسترسی به واژه­های مشتق را در ذهن گویشوران زبان فارسی محک زده و با انجام یک آزمون تصمیم گیری واژگانی بر روی ۶۰ نفر از گویشوران تحصیل کرده زبان فارسی زمان واکنش و درصد خطای تعدادی از واژه­های مشتق (پیشوندی و پسوندی) و تعدادی واژه­نما را با هم مقایسه کرده است و تاثیر سه عامل بسامد کل واژه، بسامد پایه واژه و شمار خانوادگی ریشه رابر میزان سرعت و صحت دسترسی به واژه، در ذهن فارسی زبانان مورد سنجش قرار داده ­است. شناخت این گونه عوامل و رعایت اصول آن در امر واژه­گزینی می تواند میزان پذیرش واژه­های جدید را در جامعه فارسی­زبان افزایش دهد. نتایج نشان داد که عامل بسامد کل واژه به گونه­ای معنادار زمان واکنش به واژه های مشتق را تسریع بخشیده و درصد خطا را نیز کاهش می­دهد اما عوامل بسامد پایه و شمار خانوادگی ریشه معنادار نبودند. مقاله حاضر با استناد به نتایج به دست آمده راهکارهایی برای ارتقاء سطح پذیرش روان شناختی واژه­های گزینش شده فرهنگستان زبان پیشنهاد می­کند.  

دسترسی واژگانی, بازشناسی واژه, واژگان ذهنی, تکلیف تصمیم گیری واژگانی, بسامد واژه, شمار خانوادگی واژه, واژه گزینی