داود پرچمی - استاد دانشگاه شهید بهشتی

آموزش عالی نقش مهمی در نظام اجتماعی، قشربندی و نابرابری اجتماعی دارد. از یک سو افراد را برای ایفای نقشهای اجتماعی گوناگون در نظام تقسیم کار جوامع آماده میسازد که بالقوه میتواند موجب تحرک اجتماعی گردد و از سوی دیگر میتواند سازوکاری برای حفظ وضع موجود و تداوم الگوی نظام طبقاتی جوامع باشد. قشربندی اجتماعی نابرابری های ساختاری میان گروه بندی های مختلف اجتماعی است و یکی از مباحث قشربندی در جوامع مدرن رابطه تحصیلات با نابرابری، تحرک و طبقه اجتماعی میباشد که در این مقاله بررسی شده است. در این تحقیق پیمایشی با استفاده از پرسشنامه کتبی تلاش شده تا با مصاحبه با۱۴۷۰دانشجو شامل ۷۵۹ نفر مرد و ۷۱۰ نفر زن در ۵ دانشگاه برتر تهران، رابطه آموزش عالی و قشربندی اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان میدهد که در شرایط اجتماعی ما علیرغم تدبیر سهمیه بندی مناطق، رابطه بازتولید و تداوم نابرابری در دسترسی به امکانات آموزش عالی و متاثر از آن دسترسی نابرابر به سرمایه شغلی و سرمایه خانوادگی به عنوان تعیین کننده های طبقه اجتماعی را شاهد هستیم. اعمال سیاستهای عدالت خواهانه در کشور تاکنون در حدی بوده که دسترسی به رشته هایی با جذابیت پایین تر را فراهم ساخته و رشته ای با جذابیت بالاتر که عمدتا رشته هایی هستند که یافتن شغل، کسب ثروت و قدرت آنها بیشتر است، هنوز بیشتر در اختیار افراد طبقه بالاست. بیشترین تحرک اجتماعی صعودی از آن کسانی است که دارای تحصیلات تکمیلی هستند و بیشترین تحرک اجتماعی نزولی نیز به افرادی که دارای تحصیلات پایین بوده اند تعلق دارد.

نابرابری اجتماعی، قشربندی اجتماعی، تحرک اجتماعی، طبقه اجتماعی، آموزش عالی