فرشید نوربخش
احمد جلالیان
حسین شریعتمداری

گنجایش تبادل کاتیونی (CEC) از مهم ترین ویژگی های شیمیایی خاک است که کیفیت خاک ها را از جنبه های مختلف تحت تاثیر قرار می دهد. CEC در برآورد پتانسیل خطر فلزات سنگین و برخی آلاینده های آلی کاتیونی نیز موثر است، و یکی از مهم ترین پارامتر های ورودی در بسیاری از مدل های کامپیوتری، از جمله مدل EPIC است. روش های آزمایشگاهی که در اندازه گیری این ویژگی به کار می روند معمولا وقت گیر و مشکل اند. از این رو، داشتن مدلی که بتواند CEC خاک را از روی دیگر ویژگی های خاک تخمین بزند ضروری است. در این پژوهش رابطه CEC (به عنوان متغیر تابع) با درصد اندازه ذرات، درصد مواد آلی و pH خاک (به عنوان متغیرهای مستقل) بررسی گردید. این بررسی با استفاده از اطلاعات ۴۶۴ نمونه خاک از افق های مختلف صورت گرفت. نتایج نشان داد CEC خاک ها با درصد شن هم بستگی معکوس (*** ۳۸۹/۰- = r)، و با درصد مواد آلی (*** ۷۷۲/۰= r)، درصد رس (*** ۳۹۱/۰= r) و درصد سیلت (*** ۲۳۳/۰= r) هم بستگی مستقیم دارد. میان CEC و pH خاک ها ارتباط معنی داری دیده نشد. جدا سازی خاک ها به افق های A، B و C نشان داد سهم رس و مواد آلی در CEC افق های مختلف یکسان نیست. جدا کردن خاک های اریدی سول و انجام هم بستگی های چند متغیره، در مقایسه با کل خاک ها، تخمین دقیق تری به دست نیاورد. جدا سازی خاک های اسیدی و انجام هم بستگی های چند متغیره نشان داد که در این خاک ها ماده آلی مهم ترین عامل موثر بر CEC خاک است.

Cation exchange capacity, Simple and stepwise correlation, Soil quality., گنجایش تبادل کاتیونی، هم بستگی ساده خطی و چند متغیره، کیفیت خاک