محمد حسن صالحی
حسین خادمی
مصطفی کریمیان اقبال

کانی های رسی اثر چشم گیری بر ویژگی های فیزیکو شیمیایی خاک ها دارند. این پژوهش برای شناسایی کانی های رسی به روش های مختلف، و نحوه تشکیل آنها در منطقه فرخ شهر استان چهارمحال و بختیاری انجام شده است. منطقه مورد بررسی دارای مساحت تقریبی ۱۳۰۰ هکتار بوده و رژیم رطوبتی و حرارتی آن به ترتیب زریک و مزیک است. لندفرم های این منطقه را مسیل، دشت سر، تپه و دشت دامنه ای تشکیل می دهند. پس از آزمایش های صحرایی و آزمایشگاهی، واحدهای نقشه برداری تعیین شد، و در نهایت پنج پروفیل شاهد انتخاب، و از افق های آنها نمونه برداری گردید. نمونه های رس از دو نمونه سنگ مادر کرتاسه و کلیه افق های خاک جداسازی و تحت بررسی های پراش پرتو ایکس(XRD)، میکروسکوپ الکترونی (TEM و SEM) و پرتو مادون قرمز(IR) قرار گرفتند. هم چنین، سطح ویژه و ظرفیت تبادل کاتیونی رس های خاک تعیین شد. نتایج گویای این است که کانی های ایلیت، اسمکتیت، کلریت، پالیگورسکیت و کائولینیت در تمامی خاک ها وجود دارند. با توجه به انباشته شدن پالیگورسکیت در عمق همراه با کربنات کلسیم ثانویه، اشکال کشیده آن در میکروسکوپ الکترونی، و نبود آن در مواد مادری، تنها منشا پدوژنیک برای این کانی پیشنهاد می شود. ولی در مورد اسمکتیت دو منشا مواد مادری و تشکیل از پالیگورسکیت را می توان در نظر گرفت. به احتمال زیاد کانی های ایلیت، کلریت و کائولینیت در خاک تنها از سنگ مادر به ارث رسیده اند. نتایج پرتو مادون قرمز نیز نتایج پراش پرتو ایکس و میکروسکوپ الکترونی را تایید می کند.

Clay minerals, X-ray diffraction, Electron microscope, Infrared., کانی های رسی، پراش پرتو ایکس، میکروسکوپ الکترونی، پرتو مادون قرمز