محمدرضا خواجه پور
احمدرضا باقریان نائینی

تصور آن است که انواع گوناگون لوبیای زراعی، شامل چیتی، سفید و قرمز، از نظر سازگاری به دمای زیاد متفاوتند. از این رو، ممکن است واکنش آنها به تاخیر در کاشت متفاوت باشد. به منظور بررسی این واکنش، آزمایشی با طرح بلوک های کامل تصادفی و آرایش تیمارها در چارچوب کرت های یک بار خرد شده، در سال ۱۳۷۵ در مزرعه پژوهشی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. تیمار اصلی شامل چهار تاریخ کاشت (۸ و ۲۳ اردیبهشت، و ۷ و ۲۳ خرداد) و تیمار فرعی شامل چهار ژنوتیپ لوبیای زراعی (لوبیا قرمز ناز، لوبیا چیتی لاین ۱۱۸۱۶، لوبیا چیتی لاین ۱۶۱۵۷ و لوبیا سفید لاین ۱۱۸۰۵) بود. با تاخیر در کاشت، شمار ساقه فرعی در بوته، شمار غلاف در ساقه های فرعی و در واحد سطح، شمار دانه در هر غلاف ساقه اصلی و ساقه های فرعی، شمار دانه در ساقه اصلی، ساقه فرعی و در واحد سطح، وزن صد دانه و عملکرد دانه کاهش معنی دار یافت، ولی شاخص برداشت افزایش معنی دار نشان داد. کاهش اجزای عملکرد و عملکرد دانه با تاخیر در کاشت، به کاهش فرصت برای رشد در اثر افزایش دما نسبت داده شد. پایینی شاخص برداشت در کاشت زودهنگام، با کاهش بازده رشد رویشی حاصل شده در اثر برخورد دوران دانه بندی با دمای بالا تفسیر گردید. لوبیا چیتی لاین ۱۱۸۱۶ از لحاظ شمار ساقه فرعی در بوته و شاخص برداشت از دیگر ژنوتیپ ها برتر بود و بیشترین عملکرد دانه (۳۰۳۰ کیلوگرم در هکتار) را تولید نمود. گرچه لوبیا قرمز ناز از نظر شمار غلاف و شمار دانه در ساقه اصلی و در واحد سطح بر ژنوتیپ های دیگر به طور معنی داری برتری نشان داد، ولی وزن صد دانه بسیار کم و کمترین شاخص برداشت را داشت، و سرانجام کمترین عملکرد دانه (۲۲۵۴ کیلوگرم در هکتار) را به دست داد. نتایج پژوهش حاضر گویای آن است که عملکرد دانه لوبیا از تاخیر در کاشت به شدت آسیب می بیند. لوبیا چیتی لاین ۱۱۸۱۶ ممکن است در کلیه تاریخ های کاشت، ظرفیت تولیدی بیشتری نسبت به دیگر ژنوتیپ های مورد آزمایش، در شرایط مشابه با آزمایش حاضر داشته باشد. ارتباط خاصی میان ویژگی های ظاهری دانه انواع لوبیا و تحمل آنها نسبت به گرما مشاهده نگردید.

Planting date. Field bean, Seed color, Growth type. Yield components. Seed yield., تاریخ کاشت، لوبیای زراعی، رنگ دانه، تیپ رشدی، اجزای عملکرد ، عملکرد دانه