فرهاد عزیزی
عبدالمجید رضایی
سیدعلی محمد میرمحمدی میبدی

به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی ویژگی های مورفولوژیک در ۱۲۱ ژنوتیپ لوبیا سفید، قرمز و چیتی، بررسی روابط میان صفات برای استفاده در برنامه های به نژادی و شناخت عوامل پنهانی موثر بر روابط داخلی میان صفات از راه تجزیه و تحلیل های چند متغیره، آزمایشی در سال ۱۳۷۶ در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان، در چارچوب طرح لاتیس ساده اجرا گردید. برای کلیه صفات مورد بررسی تنوع زیادی میان ژنوتیپ ها مشاهده شد. ضرایب تنوع فنوتیپی برای کلیه صفات از ضرایب تنوع ژنتیکی بزرگ تر بودند. در میان ویژگی های بررسی شده، عملکرد بوته، شمار غلاف در ساقه های فرعی و اصلی، طول ساقه های فرعی و اصلی، شمار گره در ساقه های فرعی و ساقه اصلی، وزن صد دانه و شمار ساقه فرعی به ترتیب دارای ضریب تنوع ژنتیکی و فنوتیپی بزرگی بودند. شمار روز تا رسیدگی کمترین تنوع را داشت. صفات مربوط به ساقه های فرعی تنوع بیشتری را نسبت به صفات مشابه در ساقه اصلی نشان دادند تجزیه عامل ها برای کلیه ژنوتیپ ها، و به طور جداگانه برای لوبیاهای قرمز، سفید و چیتی، رشد محدود و رشد نامحدود چهار عامل را مشخص نمود، که بیش از ۴/۷۸ درصد از تنوع را توجیه کردند. نتایج تجزیه و تحلیل روی همه ژنوتیپ ها نشان داد که عامل اول به طور عمده وابسته به شمار روز تا رسیدگی، طول ساقه های اصلی و فرعی و شمار گره در ساقه های اصلی و فرعی بود، و عامل رشد رویشی نامیده شد. عوامل دوم و سوم بیشترین وابستگی ها را به صفات شمار غلاف در ساقه های اصلی و فرعی، شمار دانه در غلاف ساقه های اصلی و فرعی و وزن صد دانه داشتند، و عامل های اجزای عملکرد نام نهاده شدند. عامل چهارم بیشترین هم بستگی را با شمار ساقه فرعی داشت، که به همین نام شناخته شد. عوامل اول و چهارم مرتبط با ویژگی های رشد رویشی و مبداهای فیزیولوژیک بودند. عوامل دوم و سوم با مقصدهای فیزیولوژیک ارتباط داشتند. بر مبنای نتایج رگرسیون مرحله ای، شمار غلاف در ساقه های فرعی مهم ترین جزء عملکرد بود، و شمار غلاف در ساقه اصلی، وزن صد دانه و شمار دانه در غلاف در رتبه های بعدی قرار داشتند. شمار غلاف در ساقه های فرعی و اصلی بیشترین ارتباط را با عملکرد داشتند.

Determinate and indeterminate, Lima bean, Pinto bean, Red bean, Stepwise regression, Variance components., اجزای متشکله واریانس، رشد محدود و نامحدود، رگرسیون مرحله ای ، لوبیا چیتی، لوبیا سفید، لوبیا قرمز