ارزیابی عملکرد بهره برداری از شبکه های آبیاری به روش تحلیل پوششی داده ها (DEA)

بررسی های به عمل آمده نشان داده است که عملکرد شبکه های آبیاری به دلایل مختلف کمتر از حد انتظار است، که ضرورت توجه به ارتقای عملکرد این شبکه ها را گوشزد می کند. نخستین گام برای بهبود عملکرد شبکه های آبیاری، ارزیابی وضع موجود آنهاست. روش های ارائه شده برای ارزیابی عملکرد شبکه های آبیاری یا مانند روش های تجزیه و تحلیل تشخیصی (DA)، ارزیابی سریع (RA)، و ارزیابی چارچوبی (FA) نظری و غیر کمی هستند، و یا مانند روش های کلاسیک اگر شاخص های کمی ارائه می کنند استاندارهایی برای عملکرد به دست نمی دهند. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها (DEA)، که یک روش تحلیل کمی بوده و استانداردهای واقع بینانه عملکرد را ارائه می کند، هشت شبکه آبیاری کشور ارزیابی و کارایی آنها تعیین شده است. با توجه به شمار واحدهای ارزیابی شده در مقایسه با شمار نهاده ها و ستاده ها و بازده به مقیاس واحدهای مربوطه، مدل مناسب DEA برای ارزیابی عملکرد شبکه های آبیاری انتخاب شد. با معرفی شاخص های مختلف فنی و مدیریتی به صورت نهاده و ستاده، ارزیابی مجموعه کل سیستم شبکه و شرکت های بهره برداری به تفکیک فراهم گردید. نتایج به دست آمده گویای آن است که شبکه آبیاری زاینده رود و شرکت میراب زاینده رود از میان هشت شبکه و شرکت مورد بررسی، بیشترین کارایی را دارند، و سیستم های آبیاری میناب و ورامین از هر دو جنبه شبکه و شرکت ناکارا هستند. شبکه های آبیاری گلستان و بهبهان کارا و شرکت های بهره برداری آنها ناکارا هستند. شبکه های آبیاری گرمسار، قزوین، و مغان و شرکت های بهره برداری آنها اگرچه ناکارا نیستند ولی دارای پتانسیل بهبود می باشند. در مجموع، با توجه به توانمندی روش DEA در ارزیابی عملکرد و تعیین استانداردهای واقع بینانه و ارائه راهکارهای مناسب بهبود عملکرد، می توان این روش را به عنوان یک روش کارآمد، که محدودیت روش های موجود را ندارد، با موفقیت در امر ارزیابی و بهبود عملکرد شبکه های آبیاری به کار برد.

Keywords:

Performance evaluation , Irrigation networks , Data Envelopment Analysis , ارزیابی عملکرد , شبکه های آبیاری , تحلیل پوششی داده ها