پاسخ ارقام گندم ایرانی به افزایش غلظت دی اکسید کربن هوا و تنش شوری

در این آزمایش ۲۰ رقم گندم ایرانی (نوید، پیشتاز، کرج، کویر، تجن، کارون، شعله، بهار، خشکی ۱۱، گاسپارود، سپاهان، سرخ تخم، چمران، قدس، شهریار، امید، سیستان، الموت، مرودشت و شیراز) در دو محیط با غلظت معمول (۳۸۰) و غنی شده (۷۰۰ میکرومول بر مول) دی اکسید کربن و در دو سطح شوری (صفر و ۱۵۰ میلی مولار کلرید سدیم) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در سال ۱۳۹۳ در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان مورد ارزیابی قرار گرفتند. در اثر شوری غلظت پتاسیم در اندام هوایی ۲۷ و ریشه ۳۹، غلظت کلروفیل aو b ۲۷ و ۳۰، غلظت کاروتنوئید ۲۱، ارتفاع گیاه ۳۹، سطح برگ ۳۲، حجم ریشه ۴۰، وزن خشک اندام هوایی ۳۰ و ریشه ۲۳ درصد کاهش داشت ولی غلظت سدیم در هر دو اندام هوایی و ریشه ۳۶ درصد افزایش یافت. میزان کاهش وزن خشک اندام هوایی در اثر شوری در ارقام مختلف از ۸ تا ۴۶ درصد متغیر بود. در هر دو شرایط غلظت معمول و غنی شده دی اکسید کربن، ارقام کرج و مرودشت به ترتیب حساس ترین و متحمل ترین رقم به تنش شوری  بودند. در اثر افزایش غلظت دی اکسید کربن غلظت پتاسیم در اندام هوایی (به استثنای ارقام شعله، قدس و گاسپارود) و ریشه، غلظت کلروفیل و کاروتنوئید، ارتفاع گیاه، سطح برگ (به استثنای رقم شهریار)، حجم ریشه، وزن خشک اندام هوایی (به استثنای ارقام سیستان و امید) و ریشه افزایش و غلظت سدیم در اندام هوایی و ریشه کاهش یافت. بیشترین و کمترین میزان افزایش وزن خشک اندام هوایی در اثر افزایش غلظت دی اکسید کربن در شرایط غیر شور به ترتیب به ارقام کرج و الموت برابر ۲۳ و ۶ درصد و در شرایط شور به ارقام چمران و کویر برابر ۶۶ و ۳ درصد تعلق داشت. براساس نتایج به دست آمده از این آزمایش، غنی سازی غلظت دی اکسید کربن محیط موجب افزایش رشد غالب ارقام مورد مطالعه شد و میزان این افزایش در شرایط شور بارزتر بود که بیانگر تعدیل اثرات شوری در اثر افزایش غلظت دی اکسید کربن محیط است.  

Keywords:

Climate change , Wheat cultivars , Salinity , Air carbon dioxide concentration , تغییر اقلیم , ارقام گندم , غلظت دی اکسید کربن محیط , شوری