ارزیابی تحمل به تنش خشکی ژنوتیپ های عدس در مرحله گل دهی و تکمیل نیام

پدیده خشکی از جمله مهم ترین دلایل مهم کاهش عملکرد در گیاهان زراعی محسوب می شود. یکی از راه های به حداقل رساندن اثرات نامطلوب خشکی در شرایط خشک، شناسایی و کشت ژنوتیپ های متحمل با کمک شاخص های تحمل به تنش خشکی است. مهم ترین اهداف این پژوهش، مطالعه اثرات خشکی بر عملکرد شش ژنوتیپ عدس برای ارزیابی برخی از شاخص های تحمل و حساسیت به خشکی، از جمله شاخص تحمل تنش (TOL)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، میانگین حسابی (MP)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، میانگین هارمونیک (HAM)، شاخص پایداری عملکرد (YSI) و شاخص تحمل تنش (STI) در دو شرایط تنش خشکی (بدون آبیاری) و شرایط طبیعی (آبیاری) است. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و شش ژنوتیپ در سال زراعی ۹۶-۱۳۹۵ در محل مزرعه آموزشی- پژوهشی دانشگاه پیام نور اسدآباد همدان اجرا شد. از داده های به دست آمده از کشت ژنوتیپ ها در شرایط طبیعی و شرایط خشک برای محاسبه شاخص های تحمل به خشکی استفاده شد. تفاوت چشمگیری بین ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر تنش خشکی در مرحله انتهای رشد (فاز زایشی) وجود داشت که اغلب شاخص های مورد بررسی قادر به تفکیک ژنوتیپ های حساس و متحمل بودند. بر اساس شاخص های مذکور ژنوتیپ های ۵ (بیله سوار) و ۶ (گچساران) به عنوان ژنوتیپ های متحمل شناخته شدند. توزیع ژنوتیپ ها در فضای بای پلات وجود تنوع ژنتیکی بین آنها را نسبت به تنش خشکی ظاهر ساخت و بر این مبنا نیز ژنوتیپ های۵ (بیله سوار) و ۶ (گچساران) به عنوان ژنوتیپ های متحمل به خشکی و با عملکرد بالا شناسایی شدند. همچنین با توجه به نتایج تجزیه به مولفه های اصلی، مولفه اول و دوم در مجموع ۱۰۰ درصد از تنوع موجود در بین ژنوتیپ ها برای شاخص های تحمل به خشکی را توجیه کردند.

Keywords:

Yield , Drought Stress , Flowering , Seed , Drought tolerance index , عملکرد , تنش خشکی , گل دهی , دانه , شاخص های تحمل به خشکی