یعقوب خانی کریم آبادی - Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran.
علی غلامی زالی - Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran.
پرویز احسان زاده - Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran.
جمشید رزمجو - Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran.
حمیدرضا عشقی زاده - Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran.
حمیدرضا عیسوند - University of Lorestan,

به منظور بررسی پاسخ برخی صفات فیزیولوژیک و عملکرد پنج رقم نخود به سطوح مختلف رطوبتی و شوری دو آزمایش مجزا (گلدانی و مزرعه ای) انجام شد. در آزمایش گلدانی اثر چهار سطح شوری (شاهد، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ میلی مولار کلرور سدیم) بر پنج رقم نخود آرمان، آزاد، هاشم،ILC-۴۸۲  و نورآباد به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار بررسی شد. در آزمایش مزرعه ای پاسخ این ارقام به چهار رژیم آبیاری (بدون آبیاری (دیم)، ۷۵، ۱۰۰ و ۱۵۰ میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A) به صورت کرت های خرد شده با سه تکرار بررسی شد. نتایج آزمایش گلدانی نشان داد که در مقایسه با شرایط شاهد، افزایش شوری سبب افزایش تجمع پرولین، غلظت سدیم، نسبت سدیم به پتاسیم و در عین حال کاهش غلظت پتاسیم، محتوای آب نسبی و وزن خشک بوته های نخود شد. رقم ILC-۴۸۲ در مقایسه با سایر ارقام از تجمع بالاتر پرولین، غلظت پایین تر سدیم، کاهش کمتر ماده خشک و لذا تحمل بیشتر نسبت به شوری برخوردار بود. در آزمایش مزرعه ای طولانی کردن دور آبیاری سبب افزایش تجمع پرولین و کاهش شاخص سطح برگ، عملکرد بیولوژیک و دانه نخود شد. سطوح آبیاری پس از ۷۵، ۱۰۰ و ۱۵۰ میلی متر تبخیر از تشت تبخیر به ترتیب با میانگین ۱۹۶۴، ۱۶۷۵ و ۱۵۰۳ کیلوگرم در هکتار سبب افزایش ۱۱۴، ۹/۸۳ و ۰/۶۴ درصدی عملکرد دانه نخود شدند. ارقام نورآباد و هاشم به ترتیب با میانگین ۱۶۱۰ و ۱۳۶۱ کیلوگرم در هکتار بیشترین و کمترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. اگرچه براساس یافته های مزرعه ای احتمالا کشت رقم نورآباد حتی با انجام آبیاری تکمیلی پس از ۱۵۰ میلی متر تبخیر می تواند سبب بهبود چشم گیر عملکرد دانه کشت بهاره نخود نورآباد لرستان شود، ولی از نتیجه دو آزمایش حاضر می توان چنین استنباط نمود که رقم ILC۴۸۲ هم در شرایط مختلف آبیاری مزرعه و هم شوری آب آبیاری ثبات عملکرد ماده خشک بهتری دارد.

Abiotic stress, Yield, Proline, Sodium concentration, Leaf relative water content, تنش غیر زنده, عملکرد, غلظت پرولین, غلظت سدیم, محتوای نسبی آب برگ