علیرضا عیوضی - Center of West Azerbaijan Province, Urmia, Iran.

جهت ارزیابی تحمل به تنش سرما در بیست ژنوتیپ جو آزمایشی تحت شرایط مزرعه ای با طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تاریخ کاشت ۱۵ مهر، ۱۵ آبان و ۱۵ آذر در سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ در ایستگاه ساعتلو مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی اجرا شد. هم چنین روی همان ژنوتیپ ها آزمایش دیگری تحت شرایط گلخانه ای در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت. در مراحل دو، چهار و شش برگی تنش سرما تا ۲۵- درجه سلیسیوس اعمال شد. صفات ۵۰ درصد بوته های مرده (۵۰LT)، نشت یونی، ماده خشک تک بوته اندازه گیری و از جوانه انتهایی عکس برداری شد. نتایج آزمایش مزرعه ای نشان داد که تفاوت آماری معنی داری برای صفات ارتفاع بوته، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و ماده خشک کل بین سطوح مختلف تاریخ کاشت، ژنوتیپ و اثر متقابل آنها وجود داشت. ژنوتیپ های با تیپ رشد پاییزه با عملکرد دانه ۴۲۵۰ کیلوگرم در هکتار نسبت به تیپ رشد بهاره با ۴۱۹۰ کیلوگرم در هکتار از مقدار بیشتری برخوردار بود. تفاوت آماری معنی داری برای صفات ماده خشک تک بوته و نشت یونی در مرحله چهار و شش برگی تحت شرایط گلخانه ای دیده شد. ژنوتیپ ۱ با تیپ رشد پاییزه با کمترین دامنه تغییرات و انحراف معیار برای صفات عملکرد دانه، ماده خشک کل و ۳۸- = ۵۰LT درجه سلسیوس، از نشت یونی نسبتا پایینی برخوردار بود. در مقابل ژنوتیپ های ۵، ۱۰ و ۱۴ با تیپ بهاره و داشتن انحراف معیار و دامنه تغییرات بیشتر، ۵۰LT بین ۱۸- تا ۲۷- درجه سلسیوس و نشت یونی ۲۵ تا ۳۳ میکروزیمنس بر متر به عنوان ژنوتیپ های حساس به تنش سرما شناسایی شدند. در تجزیه رگرسیون صفات وزن هزار دانه، ماده خشک کل در مدل نهایی باقی ماندند. تجزیه خوشه ای نشان داد که ژنوتیپ های ۲، ۱۸، ۱، ۱۷ و ۱۹ به عنوان ژنوتیپ های برتر شناخته شدند. در تجزیه به مولفه های اصلی چهار مولفه ۸۰ درصد تغییرات کل را تبیین نمودند و مولفه اول با ۲۶ درصد از کل تغییرات به عنوان مولفه عملکرد برای گزینش ژنوتیپ ها برای بهبود عملکرد دانه دارای اهمیت بیشتری بود. در نهایت عملکرد دانه ژنوتیپ های جو با تیپ رشد پاییزه و بهاره تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفت.

Barley, Cold tolerance, Grain yield, Multi-variate analysis., تنش سرما, تجزیه های چند متغییره, جو, عملکرد دانه