رضا شیراوند - MSc. Student and Assis. Prof. of Plant Breed., Respectively, College of Agric., Isf. Univ. Technol., Isfahan, Iran.
محمد مهدی مجیدی - MSc. Student and Assis. Prof. of Plant Breed., Respectively, College of Agric., Isf. Univ. Technol., Isfahan, Iran.

مطالعات در زمینه بررسی روابط ویژگی های مختلف با بهره گیری از ژرم پلاسم اهلی و وحشی در گلرنگ محدود است. در این پژوهش، ۴۶ ژنوتیپ گلرنگ از پنج گونه مختلف در شرایط عادی و کم آبیاری ارزیابی و روابط بین خصوصیات مختلف آنها بررسی شد. نتایج نشان داد که تنش کمبود آب اثر معنی داری بر عملکرد طبق در بوته، عملکرد دانه در بوته، تعداد دانه در طبق، قطر طبق و وزن هزار دانه داشت و بر بقیه صفات تاثیر معنیداری نداشت. همبستگی فنوتیپی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه در بوته با درصد روغن، تعداد طبق در بوته، قطر طبق، عملکرد طبق در بوته و تعداد دانه در طبق در حالت عادی و کم آبیاری وجود داشت که مطابق با نتایج حاصل از همبستگی ژنتیکی بود. براساس نتایج رگرسیون مرحله ای، صفت تعداد دانه در طبق در هر دو شرایط رطوبتی توانست بیشترین تغییرات عملکرد دانه را توجیه کند. با این وجود، تعداد صفات وارد شده به مدل در شرایط عدم تنش رطوبتی و هم چنین میزان توجیه آنها بیشتر از شرایط کم آبیاری بود. نتایج تجزیه علیت در شرایط عدم تنش رطوبتی نشان داد که تعداد طبق در بوته با دارا بودن بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد دانه می تواند بیشترین نقش را در افزایش عملکرد دانه ایفا نماید. ولی در شرایط کم آبیاری، صفت تعداد دانه در طبق بیشترین اثر مستقیم را داشت. نتایج تجزیه به عامل ها نشان داد که چهار عامل اول در شرایط عدم تنش و تنش به ترتیب ۸۲ و ۸۵ درصد از واریانس را توجیه کردند، که در شرایط عدم تنش به ترتیب عامل مخزن، مورفولوژی گیاه، روغن، سرمایه اقتصادی و در شرایط تنش خشکی به ترتیب عامل سرمایه اقتصادی، مورفولوژی گیاه، مخزن و وزن دانه نام گذاری شدند. نتایج این مطالعه می تواند برای انتخاب غیرمستقیم به منظور بهبود ویژگی های اقتصادی گلرنگ نظیر عملکرد و محتوای روغن از طریق صفات دارای وراثت پذیری بالاتر، به ویژه با تاکید بر ژرم پلاسم وحشی، به کار گرفته شود.

Safflower, Factor analysis, Indirect selection., گلرنگ، تجزیه به عامل ها، انتخاب غیرمستقیم