علی دهار - گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
منصوره طاهباز - گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران/ گروه معماری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
محسن تابان - گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران/ گروه معماری، دانشگاه صنعتی جندی شاپور، دزفول، ایران

خوون­چینی، نوعی آجرکاری تزئینی برجسته است که با استفاده از قطعات آجر با ضخامت یکسان و اندازه­های مختلف بر سطح نمای ساختمان اجرا می­شود. این نوع تزئین­های­ آجری در معماری ابنیه تاریخی استان خوزستان و به­ویژه در بافت قدیم دزفول، در سردر ورودی­ها و بخش­هایی از بدنه­های حیاط داخلی خانه­های تاریخی به کار رفته­اند. سایه ایجاد شده متاثر از برجستگی و فرورفتگی آجرها، به ویژه در تابستان، سطح قابل ملاحظه­ای از نما را می­پوشاند. در کنار کارکرد زیباشناختی این نقوش، سایه ایجاد شده بر پوسته خارجی بنا می­تواند در انتقال حرارت از این سطح به سطح داخلی تاثیرگذار باشد. هدف از انجام این تحقیق بررسی میزان تاثیر سایه خوون­چینی بر انتقال حرارت در جداره خارجی است. جهت انجام این تحقیق از روش تجربی و مدل­سازی در محیط واقعی استفاده شده است. از میان تعداد بسیار نقوش خوون­چینی در بافت تاریخی دزفول، یک نقش با سایه اندازی زیاد انتخاب شد. دو اتاقک با ابعاد و جزییات یکسان که وجه جنوبی آنها دیوار آجری، یکی دارای نقش خوون­چینی و دیگری دارای همان نقش بدون برجستگی است در شهر آبادان با اقلیم بسیار گرم و نیمه خشک ساخته شدند. با توجه به فراهم بودن شرایط ساخت و انجام آزمایش در آبادان و شباهت اقلیمی با دزفول، این محدوده جهت مدل­سازی انتخاب شد. متغیر­های دما و رطوبت نسبی محیط، دما و رطوبت نسبی درون اتاقک­ها و دمای متوسط سطح داخلی دیوار آجری (جبهه رو به جنوب) اتاقک­ها، در شش دوره اندازه­گیری، در طول تابستان ۱۳۹۸ ثبت شدند. نتایج نشان دادند که درگرم­ترین ساعت­های شبانه روز، دمای متوسط سطح داخلی دیوار جنوبی و دمای داخلی اتاقک دارای خوون­چینی نسبت به اتاقک بدون تزیینات، به طور میانگین و به ترتیب ۱ و ۸/۰ درجه سلسیوس کاهش یافتند. این تفاوت دما نمایانگر اثر خوون­چینی بر کاهش انتقال حرارت از نمای جنوبی در تابستان، در اقلیم مورد مطالعه است.

خوون­چینی, انتقال حرارت, نمای جنوبی, اقلیم بسیار گرم و نیمه خشک, خوزستان