عناصر و ویژگی های محیطی پیرامون باغ های مظهرخانه ای، براساس مطالعه نمونه هایی از باغ های حکومتی و رسمی

باوجود مطالعات متعدد، تاثیر باغ و عوامل شکل دهنده آن بر محیط پیرامون، ممکن است به خوبی مطالعه نشده باشد. این عدم شناخت در کنار عوامل دیگر، همواره باعث شده است تا قلمرو باغ ها نادیده گرفته شود و در اثر توسعه های شهری در نواحی حومه ای و همچنین توسعه زیرساخت ها آسیب ببیند و فهم ما را از الگوهای بومی زیست فرو کاهد و حفاظت از نمونه های باقی مانده را نیز دشوار کند. نمونه های پرشماری از باغ های حومه ای مرتبط با یک قنات، در مناطق کویری ایران و معمولا در نواحی نزدیک تر به کوهپایه ها قابل شناسایی اند. این نوع از باغ های مرتبط با قنات و مظهرخانه آن تاثیر قابل توجهی بر محیط پیرامون خود داشته‎اند. به نظر می‎رسد رابطه این باغ‎ها با قنات و مظهرخانه آن و همچنین ارتباط این ترکیب با محیط پیرامون به پیدایش عناصر مشخصی در اطراف ‎آن‎ها منجر شده است که در نسبت با یکدیگر، بر گرد باغ اصلی قرار دارند. بنابراین پرسش‎های اصلی پژوهش این است که اجزاء و عناصر مورد نظر چه هستند و چگونه و با چه ساختاری با هم ترکیب شده‎اند. هدف این مقاله شناخت این عناصر و ویژگی هایی است که حاصل ترکیب عناصر یادشده در ساختاری مشخص اند. روش تحقیق، تفسیری تاریخی است و از راه بررسی میدانی و کتابخانه‎ای نمونه‎هایی از باغ‎های مرتبط با مظهرخانه میسر شده که کمتر در معرض تغییر و توسعه قرار گرفته‎ باشند و درعین حال منابع نوشتاری و تصویری نیز اطلاعات کافی از محیط آن‎ها در اختیار قرار می دهند. علاوه براین، باغ هایی در انجام تحقیق مدنظر بوده اند که همچون باغ های حکومتی عناصر و ترکیب های یادشده به طور مفصل تری پیرامون آنها به کار گرفته شده اند. جست‎وجو در محیط پیرامونی این باغ‎ها و تفسیر داده‎هایی که متون و تصاویر در اختیار می‎گذارند، نشان می‎دهد علاوه بر آن عناصر مشترک و مشابه شامل باغ اصلی، جلوخان، خیابان، بناهای مرتبط با آب و مجموعه‎ای از باغ‎ها و خانه‎باغ‎ها که پیرامون این نوع از باغ‎ها وجود دارد، ساختار شکل‎دهنده مشترکی نیز پیرامون آن‎ها قابل بازیابی است. این ساختار متکی بر آب قنات، زیست و زراعت پیرامون باغ را میسر کرده و آن را با نواحی دیگر پیوند داده است.

Keywords:

باغ تاریخی , قنات , مظهرخانه , ساختار محیطی