نازنین نیازی مطلق جونقانی - کارشناس ارشد معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
حسن اکبری - استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

حیاط مرکزی به عنوان یکی از الگوهای بومی، کهن و هویت­بخش معماری، در ترکیب و سازمان دهی کالبدی- فضایی اغلب خانه های سنتی اقلیم گرم و خشک شهرهای ایران از جمله شهر اصفهان دیده می شود. هدف این پژوهش، شناسایی ویژگی­های کالبدی حیاط های مرکزی از نظر راستای قرارگیری، نسبت ابعادی جداره­های رو به حیاط، تناسبات و درصد بازشو­ها، نسبت فضای باز و بسته و نسبت عناصر طبیعی (آب و پوشش گیاهی) در خانه­های تاریخی شهر اصفهان می­باشد. روش این تحقیق مورد پژوهی و توصیفی- تحلیلی است. تحلیل داده ها بر طبق روش کیفی و از طریق مقایسه و تفسیر انجام شده است. روش گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه­ای، اسنادی و مشاهدات و اندازه­گیری­های میدانی صورت گرفته است. در این تحقیق ۳۵ مورد از خانه های تاریخی دارای حیاط مرکزی به صورت غیرتصادفی در دسترس و هدفمند انتخاب و مورد آزمون قرار گرفت. نتایج این تحقیق بیانگر این است که زاویه قرارگیری ۶۵ درصد از حیاط­های مرکزی مورد مطالعه بین ۲۰-۰ درجه جنوب شرقی و غربی می باشد. بیشترین نسبت ابعادی (L/W) حیاط­های مرکزی نسبت ۴/۱:۱-۲/۱:۱ می باشد. نسبت فضای باز به کل فضای خانه های تاریخی، ۵۰-۲۰ درصد می باشد. نسبت سطح آب به فضای حیاط مرکزی در ۷۰ درصد از خانه­های مورد مطالعه بین ۱۰-۲ درصد بوده و نسبت پوشش گیاهی به فضای حیاط در ۷۳ درصد از خانه­های مورد مطالعه بین ۳۰-۱۰ درصد می باشد. یافته­های این پژوهش می تواند در طراحی بناهای معاصر با الگوی حیاط مرکزی و همچنین بررسی و شناخت ویژگی­های اقلیمی حیاط­های مرکزی در شهر اصفهان کاربرد داشته باشد.  

حیاط مرکزی, ویژگی­های کالبدی و عناصر طبیعی, خانه­ های تاریخی اصفهان