ابوالفضل مرشدی - استادیار جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
مسعود حاجی زاده میمندی - دانشیار جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
مرتضی مشعلچی - دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

هیئت های مذهبی یکی از عناصر هویتی اساسی مذهب تشیع و یکی از «شاخص ترین وجه شیعه زیست شده» محسوب می شود که با ورود جوامع شیعی به عصر جدید، دچار تغییرات زیادی شده اند و این سبب ظهور گونه­های مختلف هیئت­ها، هم در فرم عزاداری­ها و هم در محتوای آن، در سال­های اخیر شده است. در این مقاله تلاش شده است هیئت های مذهبی شهر یزد بر اساس جهت گیری کلی و محتوای نوحه های آن گونه شناسی شوند. این مقاله در چارچوب تفسیری قرار می گیرد و روش تحقیق عمدتا مبتنی بر نظریه زمینه ای است. جمع آوری داده ها با استفاده از تجربه زیسته محققان، تحلیل محتوای نوحه های هیئت ها و مصاحبه نیمه ساختاریافته با ۲۲نفر از مطلعان کلیدی هیئت های یزدی از میان سرپرستان، شاعران، نوحه خوانان و فعالان هیئت ها صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد هیئت های یزدی را می توان در سه گونه «بازاندیش»، «هویت اندیش» و «مکتب اندیش» جای داد. ویژگی های گونه بازاندیش «نگاه زمانمند به واقعه عاشورا»، «تاکید بر مفاهیم عام انسانی»، «نگاه انتقادی به جوامع اسلامی معاصر» و «منتقد گفتمان نظام جمهوری اسلامی ایران» است. ویژگی گونه هویت اندیش «نگاه غیرزمانمند به واقعه عاشورا»، «نگاه سوگوارانه و تسلی بخش»، «تاکید بر هویت شیعی» و «مقید به مرزهای هویت شیعی نظام جمهوری اسلامی ایران» است. ویژگی گونه مکتب اندیش «نگاه زمانمند به واقعه عاشورا»، «نگاه مکتبی به جامعه»، «تاکید بر جنبه جهادی شیعه» و «مقید به مرزهای گفتمانی نظام جمهوری اسلامی ایران» است.

هیئت های عزاداری یزد, گونه شناسی, بازاندیشی, هویت اندیشی, مکتب اندیشی