عباس عباسیان - کارشناس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی (دکتری زراعت و رئیس مرکز جهاد کشاورزی بخش کدکن تربت حیدریه)
محبوبه ناصری - گروه تولیدات گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربت حیدریه
محمد رضا عباسپور - معاون رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی و مدیریت جهاد کشاورزی تربت حیدریه

در سال های اخیر توسعه کشت کلزا به دلیل خصوصیات مطلوب و نیاز به خودکفایی روغن مورد توجه سیاست گزاران بخش کشاورزی قرار گرفته است. تحقیق حاضر به منظور ارزیابی و تحلیل کشت و عملکرد کلزا در بخش کدکن تربت حیدریه انجام شد. بدین منظور داده های سطوح برداشت، تعداد بهره برداران و عملکرد های کلزا طی چهار سال از سال زراعی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸-۱۳۹۷ مورد بررسی قرار گرفت. سطح برداشت در سال های ۱۳۹۵، ۱۳۹۶، ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ به ترتیب ۳/۲۰، ۳/۲۸، ۲۶ و ۱۵/۲۲ هکتار بود. همچنین میانگین وزنی عملکرد مزارع کلزا بخش کدکن در طی سال های مذکور به ترتیب ۵/۲، ۴/۳، ۸/۳ و ۴ تن در هکتار بود. همبستگی داده های سطح برداشت و عملکرد ۲۸ مزرعه کلزای بخش کدکن تربت حیدریه با دو مدل خطی و سیگموئیدی ۳-پارامتری برازش داده شد. مدل سیگموئیدی ۳-پارامتری به دلیل ضریب همبستگی بیشتر (**۶۵/۰ (R= و مجذور میانگین مربعات خطای (۸۵/۰RMSE=) پایین تر از دقت بالاتری نسبت به مدل خطی برخوردار بود. بر اساس مدل سیگموئیدی هر چه کلزاکار از سطح کشت بیشتری برخوردار باشد، عملکرد افزایش یافته و سپس روند ثابتی خواهد داشت. میزان تولید ۱۵ کلزاکار بخش کدکن در طی چهار سال ۳۳۵ تن بود. در سال های ۱۳۹۵، ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ عملکرد کلزا روند افزایشی داشت، که به دلیل افزایش دانش و مهارت کلزاکاران، استفاده از روش های نوین آبیاری (مانند آبیاری تیپ)، استفاده از دستگاه ریزدانه کار و تغذیه مناسب گیاهی بوده است. جهت توسعه کشت کلزا در بین کشاورزان بخش کدکن برنامه هایی مانند افزایش قیمت خرید تضمینی، تامین به موقع بذر، افزایش سیاست های تشویقی، توسعه دستگاه های کارنده کلزا مانند ریزدانه کارها، تجهیز کمباین ها به هد مخصوص برداشت کلزا، توسعه آبیاری تیپ و سایر روش های نوین آبیاری، توسعه کشت نشائی کلزا، توسعه طرح های یکجا کشتی، ایجاد مراکز خرید و جمع آوری کلزا از کشاورزان، توسعه برنامه های آموزشی ترویجی کلزا تعداد و زمان آبیاری ها و زمان برداشت پیشنهاد می شود. همچنین توصیه می شود مدیران بخش کشاورزی و مروجان پهنه-های تولیدی برای کاهش هزینه ها و دست یابی به بازده اقتصادی و عملکرد بیشتر، کشاورزان عمده مالک را جهت توسعه کشت کلزا ترغیب کنند.

ارقام هیبرید کلزا, عملکرد دانه, دانه های روغنی