محمدعلی طالبی - دانش آموخته دکتری جامعه شناسی فرهنگی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
خلیل میرزائی - دانشیار گروه جامعه شناسی واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران (نویسنده مسئول)
سید محمد صادق مهدوی - استاد گروه جامعه شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

جوک ها به منزله خردهفرهنگهای هر جامعه، معانی و مفاهیم اجتماعی گوناگونی را بازنمایی می کنند که نشانگر فضای ذهنی آن جامعه و ویژگیهای افراد آن است. در این میان، جوکهای جنسیتی نمایشگر نگاه اجتماعی جامعه به مقوله جنسیت هستند. اقبال جامعه ایران به فناوریهای نوین تلفن همراه و پیامرسانها ازجمله، تلگرام از یکسو و کشیده شدن جوکها به این فضا از سوی دیگر، لزوم بررسی و مطالعه آن را بیشتر از قبل میطلبد. این مقاله با روش کیفی و شیوه مردم نگاری درون شبکه ای و با استفاده از نظریه برساخت گرایی اجتماعی، جوک های مختلف جنسیتی را در پیام رسان تلگرام مقایسه کرده است. نتایج بررسی سه کانال جوک تلگرامی که بعد از فیلترینگ و در تیر ۱۳۹۷ ارزیابی شده است، نشان میدهد ۵۰ درصد کل جوکهای این کانال ها را جوکهای جنسیتی تشکیل داده و به لحاظ شکلی، بیشترین جوکهای جنسیتی مربوط به جوکهای کلامی است که جوک های مربوط به زنان در هر سه کانال، تقریبا دو برابر جوکهای مردان بوده است. برساختههای جنسیتی برای مردها در جوکها بیشتر با موضوع جنسی و برای زنان بیشتر با موضوع کلیشههای جنسیتی مانند: «احمقشمردن»، استفاده بی رویه از لوازم آرایش، تمایل به ازدواج، ناتوانی در رانندگی، الزام به انجام کارهای خانه و زودرنجی است که به نوعی بازتعریف نقش اجتماعی زنان در شرایط اجتماعی فعلی است.

برساخت گرایی, تلگرام, جنسیت, جوک, مردم نگاری درون شبکه ای