محسن طاهری دمنه - استادیار گروه مهندسی صنایع و آینده پژوهی، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه اصفهان (نویسنده مسئول)
ابوالقاسم غیاثی زارچ - استادیار گروه آموزش زبان فارسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

یکی از بارزترین وجوه آینده پژوهی به مثابه یک فناوری اجتماعی، تصویرپردازی از آینده مطلوب و طراحی اقداماتی برای تحقق این آینده است. شکل بخشیدن به واقعیت اجتماعی آینده در فضای بین الاذهانی جمعی نیاز به رویکردها و ابزارهایی دارد که عمدتا از جنس عناصر فرهنگی هستند و ریشه در تاریخ و عناصر نمادین مشترک و ارزش­های یک اجتماع دارند. یکی از مهم ترین این عناصر، اسطوره است. در این مقاله ابتدا در چارچوب سنت پژوهش کیفی با تکیه بر روش تاملی و نظرورزی به تشریح نقش اسطوره در ساخت تصاویر ذهنی آینده پرداخته شده است و سپس دو مجموعه­ تلویزیونی «آب پریا» و «محله گل وبلبل» با استفاده از روش نقد اسطوره­ای، تحلیل شده­اند تا ظرفیت های رسانه برای بازآفرینی اسطوره­ها به دقت بررسی شود. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که رسانه­های جمعی به مثابه یکی از آبشخورهای فرهنگی، ظرفیت بالایی برای استفاده از اسطوره­ها به منظور تصویرپردازی از آینده مطلوب جمعی دارند؛ اما نکته­ مهم، فهم کهن الگوها و تلاش برای بازآفرینی مداوم اسطوره­ها در قالب داستان­هایی است که نسل­های امروز و فردا، بتوانند با آن ها ارتباط برقرار کنند.

آینده پژوهی, آینده مطلوب, اسطوره, رسانه, کهن الگو