حمیده فروزانگهر - استادیار گروه شهرسازی ، واحد تهران غرب دانشگاه ازاد اسلامی ،تهران،ایران

نوع و میزان عقاید و مضامین دینی، می تواند در فرهنگ بطور اعم و در معماری بطور اخص، بازنمودی ویژه یابد که در این میان، در ادیان الهی که مبتنی بر جهان بینی خاص هستند، این بازنمودها روایتگر احساس و اندیشه معماران وابسته به دین و جهان بینی خاص است که در تصویر و تجسیم کالبدی اثر خود را به نمایش می گذارد و در واقع بحث در این است که معماری مقدس که بر جنبه های ماورایی و قدسی یک دین تاکید دارد، خود را به انحاء و اطوار گوناگون در معماری و شهرسازی به منصه ظهور می رساند که در دین مبین اسلام دارای جلوه های بصری خاصی است. اصل توحید ، به عنوان اساس تفکر و اعتقاد مسلمانان و صفت ممیزه اسلام و سایر مکاتب ، همواره الهام بخش همه فعالیتهای مسلمانان معتقد و مومن در طول تاریخ بوده است. . تجلی تفکر توحیدی در اعمال و آثار مسلمین، از مقولاتی است که در علوم و فنون و هنرهای مختلف من جمله در معماری (معماری مقدس)مورد توجه مسلمانان بوده است.در مقاله حاضر با رجوع به این مضامین و مضامیر شهودی و کالبدی و در روش تحقیق تحلیلی ، به بررسی نمودهای معنوی معماری دین اسلام با تاکید اصل توحید پرداخته گردیده است.یافته های تحقیق نشان از آن دارد که معماری مقدس در دین اسلام با رمزگذاری در نمادهای بصری و شکلی، نوعی فهم و ادراک و زیباشناخت محتوایی را رمزگشایی می کند که در قالب نوع و چگونگی عناصر کالبدی بنا (استفاده از فرمهای ویژه و مقدس، محورها و جهات قرارگیری و عناصر خاص معماری (گنبد و ایوان و موارد مشابه) ، و در عین حال تم مایه های محتوایی (توجه به اداب و رسوم دینی و نمادگرایی اعداد و تزیینات) خود رانشان می دهد که لازم است تا مورد توجه حرفه مندان عرصه معماری و شهرسازی، در تطابق و ملازمه مفهوم ((دین و معماری)) قرار گیرد.

معماری مقدس، اصل توحید