سپیده برزگر - دکتری برنامه ریزی شهری، دانشگاه هنر تهران، دانشکده معماری و شهرسازی

امروزه، تولید فضاهای تهی بر اندیشه و عمل شهرسازی سایه افکنده؛ حال آنکه فضای شهری، واجد ویژگی بازنمودی است و در فرآیند تاریخی خود، به امری پیچیده و چندلایه بدل میگردد.مطالعه تاریخی فضا با توجه به پیچیدگیها و چندگانگی آن، از دغدغه های اصلی در مطالعات شهری است. این پژوهش با بهره گیری از شاکله مفهومی تریالکتیک فضایی و از طریق کاوش تاریخی ضرب آهنگهای فضا در دو شهر رشت و کاشان، می کوشد تا با توجه به تاثیر سه مولفه اقلیم، فرهنگ و قدرت انتظام بخش به تحلیلی تاریخی از فضای شهری دست یابد. روش پژوهش مبتنی بر مطالعات اسنادی و تحلیل محتوای آنها با رویکردی تاریخی-تفسیری بوده است. یافته های تطبیقی پژوهش نشان داد که شهر کاشان -به مثابه شهری گرم و خشک در بخش مرکزی فلات ایران- از ضرب آهنگ کیهانی یا ضرب آهنگهای قمری قدرتمندی برخوردار است؛ اما در شهر رشت -شهری معتدل و مرطوب در خطه شمال ایران- زمان چرخهای خورشیدی اهمیت بیشتری می یابد. همچنین، نهادهای سیاسی به شکلهای متفاوتی در رشت و کاشان بالغ شدند. در طول تاریخ، سردمدارانی در کاشان ظهور میکنند که برخلاف همتایان خود در رشت که بر بعدهای مدنی، تجاری و سیاسی تاکید دارند؛ بیشتر، به دنبال حفظ روابط خود با شبکه ای مذهبی و متشکل از اعضایی سرشناس در دیگر شهرهای مهم مذهبی اند. روابط اجتماعی تاریخی میان مردم کاشان، بر مبنای قراردادهایی یکدست و مبتنی بر مذهب پایه گذاری شده؛ ولی این روابط در شهر رشت، بیشتر بر اساس پیمانهای قومی متنوع و در عین حال، متناقضی شکل گرفته است.

تریالکتیک فضایی, ضرب آهنگ کاوی, فضای شهری, رشت, کاشان