مهدیه افشاری نیا - دانشجوی دکتری مدیریت و کنترل بیابان/ دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان.
عباس علی ولی - دانشیار/ گروه علوم مدیریت و کنترل بیابان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان.

تحلیل فرآیندهای مرتبط با محیط زندگی تنها با شناخت اکوسیستم ها مهیا می شود. طرح های مدیریت و کنترل بیابان با تاثیرات گسترده در اکوسیستم های بیابانی منشا تغییرات عمده ای در خصوصیات اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی می شوند. این تحقیق به بررسی عملکرد طرح های اجرا شده منابع طبیعی در حوزه کاری بیابان با استفاده از معیارهای اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی در شهرستان کاشان پرداخته است. میزان شناخت طرح ها و اثربخشی آن ها در قالب روش تحقیق پیمایشی از دیدگاه ساکنین اکوسیستم بیابان مورد ارزیابی قرار گرفته است.  اثربخشی طرح ها در کنترل شرایط بیابان اعم از مهار رسوبات بادی، تولیدات کشاورزی و افزایش استقرار در سکونت گاه و مهار مهاجرت بررسی شده است. روش جمع آوری داده ها مبتنی بر نمونه گیری تصادفی با حجم نمونه ۱۵۰ از فرمول کوکران و جامعه آماری خانوارهایی که به نوعی در حوزه کشاورزی و دام فعالیت داشتند صورت گرفت. همچنین به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد که روایی آن توسط متخصصان و استادان صاحب نظر تایید گردید. پایایی پرسشنامه نیز توسط ضریب آلفای کرونباخ بیش تر از ۷۵/۰ محاسبه شد که نشان از پایایی قابل قبول است. نتایج ترکیب جمعیتی نمونه حاکی از آن است که بین میزان مشارکت مردم و سن آن­ها، میزان مشارکت مردم و سطح سواد آن­ها، میزان مشارکت مردم و نوع شغل آن­ها ارتباط معنی­داری برقرار نیست. نتایج تحلیل همبستگی اسپیرمن بیانگر وجود ارتباط معنی­دار مثبت نظرات ساکنین با اثربخشی طرح های مدیریت بیابان است. همبستگی معنی­داری مربوط به اثربخشی مهار رسوبات بادی، تولیدات کشاورزی و استقرار در سکونتگاه وجود دارد. بنابراین، با توجه به مشهود بودن اثرات طرح های احیای بیابان توسط ساکنین، افزایش امید به زندگی در سکونت گاه های بیابانی و تداوم حیات در این اکوسیستم ها افزایش یافته است. مطلوب است اقدامات لازم برای پیوند دولت و جامعه محلی با هدف حفاظت بهتر از منابع طبیعی و نیز حفظ و نگهداری طرح های اجرا شده انجام گیرد.

احیاء, اکوسیستم بیابان, رسوبات بادی, مهاجرت