فرخنده رضانژاد - استاد، گروه زیست شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
صدیقه مهرابیان - استاد، گروه زیست شناسی، دانشگاه تربیت معلم، تهران، ایران.

هدف: هدف پژوهش حاضر مطالعه و مقایسه اثرات ضد میکروبی عصاره آبی و متانولی ساختارهای رویشی و زایشی دو گونهA. Chamaecistus و A. austro-iranica روی چندین گونه قارچ و باکتری است. مواد و روش ها:در این پژوهش عصاره های آبی و متانولی دو گونه آژوگا (Ajuga Chamaecistusو (A. austro-iranica از تیره نعناع در برابر باکتری گرم مثبت (Satphyloccocus aureou)، گرم منفی Pseudomonas aeroginosa) و  (Proteus vulgarisو قارچ ها (Aspergillus nigerوFusarium solani) بررسی شد. نوشاخه های رویشی و زایشی گیاه مورد بررسی، پودر و استریل شدند و عصاره های آبی و متانولی آنها تهیه شد. برای بررسی اثرات ضد میکروبی و تعیین غلظت مهاری حداقل، غلظت های ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ میلی گرم در میلی لیتر عصاره ها تهیه گردید. همه آزمایش ها سه بار تکرار شدند. مطالعه فعالیت ضد باکتریایی با روش چاهک (cup-plate) و فعالیت ضد قارچی با روش چاهک و pour plate انجام شد. یافته ها:بررسی اثر ضد باکتریایی عصاره های آبی روی میکروب های مورد مطالعه نشان داد که فقط عصاره برگی (نوشاخه رویشی) A. chamaecistus روی S. aureus موثر است. این نتایج بیانگر این است که در باکتری های گرم منفی، وجود دیواره لیپوپلی ساکاریدی سبب مقاومت بیشتر می شود. عصاره های متانولی هر دو گونه نسبت به عصاره های آبی فعال تر بودند و روی همه باکتری های مورد آزمایش و نیز قارچ A. niger اثر میکروب کشی داشتند. در هر دو گونه، عصاره های بخش زایشی، اثر ضدقارچی قوی تری نشان دادند. در گونه های مختلف این سرده، وجود ترکیبات فنلی، تانن ها و ترپنوئیدها که دارای خواص ضد میکروبی هستند، خاصیت ضد میکروبی این گیاه را تائید می کند. به هرحال، میزان اثر، به گونه و سویه گیاه و میکروب، بخش مورد آزمایش (بخش زایشی یا رویشی (ساقه، ریشه و برگ)) غلظت عصاره ها، فصل نمونه برداری گیاه مورد آزمایش یا به عبارتی سن نمونه و نوع خاک بستگی دارد.    

آژوگا, گرم منفی, گرم مثبت, باکتری ها, قارچ ها, شاخسارهای رویشی و زایشی