هدایت علوی تبار - عضو هیات علمی گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی

سارتر وجود را به فی نفسه (وجود فاقد آگاهی) و لنفسه (وجود واجد آگاهی یعنی انسان) تقسیم می کند. از نظر او لنفسه یا انسان اگرچه آگاه و آزاد است اما از هیچ تعین و ثباتی برخوردار نیست. به همین دلیل می کوشد تا در عین حفظ لنفسه بودن خود، فی نفسه نیز بشود و از این طریق به تعین و ثبات دست یابد. بدین ترتیب لنفسه در تلاش است تا فی نفسه - لنفسه شود. اما فی نفسه - لنفسه تعریف سارتر از خداست زیرا خدا هم آگاهی و آزادی وجود لنفسه را دارد و هم از تعین و ثبات وجود فی نفسه برخوردار است. بنابراین می توانیم بگوییم که انسان در تلاش است تا خدا شود. سارتر معتقد است که همه اعمال انسان در زندگی نشان دهنده میل او به خدا شدن است. این میل بنیادین را می توان در میل انسان به تصاحب کردن که شامل میل جنسی، میل به غذا و میل به شناخت می شود و همچنین در میل او به معشوق شدن و جذب دیگری یافت. از سوی دیگر انسان می خواهد توجیهی برای وجود خویش بیابد و تصور می کند که با خدا شدن می تواند به این هدف دست یابد. اما مشکل اینجاست که خدا شدن امکان پذیر نیست زیرا از نظر سارتر مفهوم خدا متناقض و، در نتیجه، وجود او محال است. بنابراین انسان که نمی تواند به آرمانش دست یابد دچار یاس و ناامیدی می شود و به «شور و شوقی بیهوده» تبدیل می گردد.

وجود فی نفسه, وجود لنفسه, وجود فی نفسه - لنفسه (خدا), میل, ناکامی, یاس