حسین کلباسی اشتری - دانشیار فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی

گفته شده که پایه و تاسیس زیبایی شناسی مدرن را در فلسفه نقادی کانت باید جستجو کرد, اگر چه قبل از او در آثار متفکرانی چون بومگارتن, هاچسون یا شافستبری نیز می توان رگه هایی از تاملات زیباشناختی را ملاحظه کرد. با در نظر گرفتن اینکه در این عرصه همانند سایر عرصه های اندیشه کانت نوعی تحول و تطور تدریجی دیده می شود, ولی با استناد به سومین نقد کانت, طرح و تبیین پرسش اصلی او, نحوه ورود به حوزه مباحث و جستجوی استعلایی یا مبادی ضروری و کلی احکام ذوقی, پژوهشی حائز اهمیت است. نظر به اینکه در حوزه زیبایی شناسی کانت, صورت احکام یعنی احکام ذوقی بر اساس چهار وجهه نظر کیفیت, کمیت, نسبت و جهت بررسی می شود, ظاهرا ابداع کانت چندان برجسته نیست, ولی در واقع با ورود کانت در عرصه بحث و ارزیابی «امر والا» و یافتن مبادی آن در نسبت با قوای شناسایی و توجیه شرایط و متعلقات آن, هرچند مسبوق به تاملات کسانی چون «لونگنیوس» است, ولی پردازش و نتایج حاصل از تامل کانت در این زمینه و تمایزاتی که در این باب عرضه می دارد کاملا بدیع و البته بحث برانگیز است. در این مقاله تلاش می شود ضمن مرور اجمالی موضوع و طرح ملاحظات برخی مفسران کانت, به نتایج حاصل از پژوهش وی نیز نظری افکنده شود.

غایت مندی, حکم ذوقی, حس مشترک, امر والا, والای پویا, والای ریاضی