فاطمه درویش نیا - Department of Plant Breeding and Biotechnology, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
محمدهادی پهلوانی - Department of Plant Breeding and Biotechnology, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
خلیل زینلی نژاد - Department of Plant Breeding and Biotechnology, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
خسرو عزیزی - Agronomy and Plant Breeding Department, Lorestan University
سعید باقری کیا - Crop and Horticultural Science Research Department, Golestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization

به منظور تعیین موثرترین شاخص های کمی سازی تحمل به تنش کم آبی و شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش کم آبی در گندم نان، ۵۰ ژنوتیپ گندم نان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط تنش (به صورت دیم) و بدون تنش (دو بار آبیاری در مواقع بروز تنش) در شرایط مزرعه ای در شهرستان خرم آباد ارزیابی گردیدند. نتایج تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که بین ژنوتیپ ها در هر دو شرایط محیطی از لحاظ کلیه صفات به جز صفت تعداد سنبله در واحد سطح اختلاف معنی داری وجود داشت. در این بررسی هشت شاخص مقاومت به کم آبی شامل: شاخص های تحمل به تنش (STI)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، میانگین حسابی (MP)، عملکرد (YI)، میانگین هارمونیک (HM)، پایداری عملکرد (YSI)، حساسیت به تنش (SSI) و تحمل (TOL) بر اساس عملکرد دانه ژنوتیپ ها در هر دو محیط تنش و بدون تنش محاسبه شدند. شاخص هایی که بر اساس آن ها افزایش عملکرد در هر دو شرایط تنش و بدون تنش صورت گیرد، به عنوان بهترین شاخص ها بودند. با توجه به این نکته شاخص های STI و GMP، به عنوان شاخص مناسب معرفی شدند. مناسب ترین ژنوتیپ ها بر اساس نمودار سه بعدی این شاخص ها ژنوتیپ های شیرودی و S-۹۰-۵ تعیین گردیدند. بر اساس وجود همبستگی مثبت بین شاخص های مقاومت به تنش کم آبی و عملکرد در هر دو محیط تنش و بدون تنش، شاخص های STI و GMP به عنوان بهترین شاخص ها معرفی شدند. با استفاده از روش ترسیمی بای پلات ژنوتیپ های شیرودی، S-۹۰-۵ و اروم، به عنوان ژنوتیپ های با پتانسیل عملکرد بالا در هر دو محیط تنش و بدون تنش شناسایی گردیدند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد بررسی بر اساس شاخص های مقاومت به کم آبی در سه گروه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل گرافیکی ژنوتیپ ها نیز نشان داد که ژنوتیپ های شیرودی و S-۹۰-۵ تحت هر دو شرایط محیطی برتر از سایرین بودند و مناسب کشت در شرایط دیم می باشند. این ژنوتیپ ها همچنین می توانند به عنوان والدین حامل ژن های مطلوب واکنش به تنش، در برنامه­های دورگ­گیری و گزینش ژنوتیپ های متحمل مورد استفاده قرار گیرند.

Tolerance, Stress, Index, Drought, Wheat, تحمل, تنش, شاخص, کم آبی, گندم