تاثیر محلول پاشی برگی متانول و اتانول بر برخی خصوصیات رشدی و مواد موثره گیاه دارویی آویشن باغی (Thymus vulgaris L.)

سابقه و هدف: اهمیت فراوان گیاهان دارویی در توسعه جوامع مختلف روز به روز در حال افزایش است. آویشن باغی یکی از مهم ترین گیاهان دارویی است که دارای خواصی نظیر ضدعفونی کنندگی، ضد اسپاسم، ضد نفخ، معرق، خلط آور و آرام بخش می باشد. با توجه به شواهدی که بر بهبود کیفیت محصولات گیاهی با استفاده از محلول پاشی الکل ها در اختیار است، شناخت تاثیر این نوع تغذیه بر عملکرد کمی و کیفی گیاهان دارویی و تعیین شرایط بهینه تولید آن ها نیازمند مطالعه و تحقیق می باشد. بررسی ها نشان داده که استفاده از تیمارهای الکلی متانول و اتانول به صورت محلول پاشی سبب افزایش عملکرد، تسریع رسیدگی، افزایش متابولیت های ثانویه، کاهش اثر تنش خشکی و کاهش نیاز آبی در برخی از گیاهان زراعی و دارویی شده است. با توجه به اینکه میزان جذب این الکل ها توسط گیاه ارتباط مستقیم با میزان غلظت آنها دارد به همین دلیل دست یابی به غلظت مطلوب و نحوه ی به کارگیری آن می تواند در فرایند رشدی گیاه تاثیر به سزایی داشته باشد. بدین منظور، مطالعه حاضر جهت بررسی سطوح مختلف تیمارهای الکلی متانول و اتانول بر برخی صفات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی گیاه دارویی آویشن باغی صورت گرفت. مواد و روش ها: این پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۴ تکرار در زمینی واقع در کلاردشت اجرا شد. پس از استقرار گیاه در خاک، چهار مرحله محلول پاشی با تیمارهای آزمایشی به فاصله ی یک هفته انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل اتانول با غلظت های صفر، ۱۰، ۲۰ و ۳۰ درصد حجمی و متانول با غلظت های صفر، ۱۰، ۲۰ و ۳۰ درصد حجمی بود. محلول پاشی با آب مقطر نیز به عنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شد. صفات مورد ارزیابی شامل صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی (ارتفاع بوته، تعداد میانگره، طول میانگره، قطر ساقه، قطر ریشه، ارتفاع ریشه، طول و عرض برگ و وزن خشک بوته) و فیتوشیمیایی (کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، آنتوسیانین، فعالیت آنتی اکسیدانی، فنل کل، فلاونوئید کل، قند کل و قند غیراحیا) بود. تجزیه واریانس داده ها با استفاده از نرم فزار SAS (ver ۹.۱) انجام پذیرفت. یافته ها: براساس نتایج به دست آمده، استفاده از تیمارهای الکلی متانول و اتانول به صورت محلول پاشی برگی سبب افزایش تمامی صفات اندازه گیری شده نسبت به شاهد (آب مقطر) گردید. در بررسی صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی مشخص شد که بیشترین قطر ریشه و طول برگ مربوط به تیمار متانول ۲۰ درصد و اتانول ۲۰ درصد حجمی بود. طول میانگره در تیمار ۲۰ درصد متانول بدون کاربرد اتانول، بالاترین میزان را به خود اختصاص داد. کاربرد ۳۰ درصد متانول بدون استفاده از اتانول نیز سبب تولید حداکثر ارتفاع ریشه شد. همچنین بیشترین وزن خشک بوته (۰۲/۹ گرم) در تیمار ۳۰ درصد متانول به همراه ۲۰ درصد اتانول مشاهده گردید که ۸/۱ برابر تیمار شاهد بود. ارزیابی صفات فیتوشیمیایی نشان داد که در تمامی صفات، افزایش سطوح متانول و اتانول بهترین نتیجه را به وجود آورد. به طوری که بیشترین میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، قند کل و قند غیراحیا در تیمار متانول ۲۰ درصد به همراه اتانول ۳۰ درصد حجمی به دست آمد. همچنین استفاده از متانول ۳۰ درصد و اتانول ۱۰ درصد حجمی سبب افزایش میزان آنتوسیانین و فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه شد که با تیمار متانول ۲۰ درصد و اتانول ۳۰ درصد حجمی در یک سطح آماری قرار داشت. افزایش سطوح متانول از ۲۰ درصد به ۳۰ درصد حجمی در تمامی سطوح کاربرد اتانول سبب افزایش در میزان فنل کل گردید. نتیجه گیری: به منظور تولید گیاه آویشن باغی، استفاده از محلول پاشی برگی الکل هایی نظیر متانول و اتانول می تواند مفید واقع شود. در این صورت علاوه بر افزایش تولید ماده خشک در واحد سطح، می توان میزان مطلوب متابولیت های ثانویه را با کیفیت بالا و هزینه کمتر تولید نمود.

Keywords:

آویشن باغی , الکل , فعالیت آنتی اکسیدانی , فلاونوئید , قند کل