محمد اسماعیل کمالی - استادیار، بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران
حسین انصاری - استاد گروه مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

در این تحقیق ارزیابی اقتصادی کم آبیاری پرتقال و تاثیر آن بر روی درآمد باغدار با استفاده از بهینه سازی انجام شده بر اساس تحلیلهای ریاضی مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور آزمایشی میدانی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در ۵ تکرار در سال ۱۳۹۷ اجرا شد. تیمارهای اصلی دو نوع مدیریت آبیاری شامل دور آبیاری متغیر و دور آبیاری ۴ روز بود. فاکتور فرعی ۴ سطح آبیاری شامل ۱۰۰ %، ۸۰ %، ۶۵ % و ۵۰ % رطوبت سهل الوصول خاک (RAW) بود. جهت ارزیابی اقتصادی، توابع تولید، هزینه، درآمد و عمق های بهینه آب مصرفی به روش English محاسبه شد. نتایج نشان داد که برای دور آبیاری متغیر و ۴ روز به ترتیب با مصرف ۳/۱۴۸ و ۵/۱۸۶ میلی متر عملکرد و درآمد خالص از واحد سطح بیشینه شده است. در شرایط محدودیت زمین نیز بهترین عمق آب ۲/۱۴۶ و ۰/۱۸۴ میلی متر بوده است. عمق آب آبیاری در حالت محدودیت آب نیز به ترتیب ۳/۱۰۹ و ۹/۱۳۶ میلی متر بود که باعث بیش از ۱۶درصد افزایش درآمد خالص به ازای واحد حجم آب برای هر دو حالت مدیریت آبیاری شد. با این مقدار آب صرفه جویی شده درصورت عدم محدودیت زمین می توان ۳۶ و ۳۶ درصد سطح زیر کشت را افزایش داد. نتایج نشان داد که بهینه ترین مدیریت آب آبیاری (در شرایط بدون محدودیت)، دور آبیاری ۴ روز و عمق آبیاری به میزان ۸۰ % رطوبت سهل الوصول است که میزان عملکرد در این حالت ۰/۵۵ تن در هکتار می باشد. میزان درآمد خالص نیز بیش از ۴۸۳ میلیون ریال در هکتار و شاخص B/C برابر ۷۸/۱ می باشد. بیشترین درآمد خالص درصورتی که محدودیت زمین نباشد (برای عمق آبیاری معادل آبیاری کامل)، آبیاری به اندازه Ww (شرایط محدودیت آب) می باشد که درآمد خالص آن برای دور آبیاری متغیر و دور آبیاری ۴ روز به ترتیب بیش از ۴۷۶ و ۶۱۱ میلیون ریال می باشد. این حالت بیشترین درآمد خالص از واحد حجم آب مصرفی را نیز ایجاد می نماید. نتایج نشان می دهد چه در شرایط بدون محدودیت و چه در شرایط محدودیت آب، رعایت یک برنامه آبیاری مشخص و نیز اعمال کم آبیاری تاثیر مثبتی بر روی درآمد باغدار ایجاد می نماید که در حالت کم آبیاری در شرایط بدون محدودیت میزان حجم آب آبیاری مورد نیاز ۱۴۹۲ و در شرایط با محدودیت آب ۱۳۶۹ متر مکعب در هکتار می باشد.

عمق بهینه, تابع تولید, کم آبیاری, رطوبت سهل الوصول, روش English