زهرا تجریشی - دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
محمدتقی قبولی درافشان - دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
عباسعلی سلطانی - دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

استخراج مبانی اصولی برخی از فقها که از ایشان اثر اصولی مستقلی به‎جا نمانده، اهمیت ویژه دارد و محقق خوانساری از این جمع است. در این جستار ضمن بررسی یکی از مسائل پرکاربرد اصول فقه، یعنی کیفیت احراز دلالت لفظ مطلق بر اطلاق، به تحلیل و بررسی مبنای وی در این خصوص پرداخته شده است. نویسندگان پس از تتبع در کتب اصولی و کتاب جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، به این نتیجه نائل شده اند که دلالت لفظ مطلق بر اطلاق ناشی از وضع نیست؛ بلکه به کمک دلیل عقل و از طریق مقدمات حکمت است. این مقدمات متشکل از امکان اطلاق و تقیید، نبود قرینه بر تقیید، در مقام بیان بودن متکلم و عدم انصراف لفظ مطلق به بعضی از افراد است؛ ضمن اینکه در تمسک به اطلاق نیازی به منتفی بودن قدر متیقن در مقام تخاطب نیست؛ بلکه اساسا قدر متیقن در مقام تخاطب امری بی معناست.

محقق خوانساری, اطلاق و تقیید, مقدمات حکمت, انصراف لفظ, قدر متیقن در مقام تخاطب