غلامرضا خلیل زاده - استادیار پژوهشی بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران

این تحقیق با هدف شناسائی لاین های برتر گندم که از پایداری عملکرد و سازگاری مطلوب عمومی یا اختصاصی برخوردار هستند انجام شد. تعداد ۲۴ لاین امیدبخش گندم به همراه ارقام شاهد باران، آذر۲ وسرداری در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در ۴ تکرار و به مدت سه سال زراعی در شرایط دیم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم ارومیه و سایر مراکز تحقیقاتی هم اقلیم مورد بررسی قرار گرفتند. در تجزیه واریانس ساده و مرکب داده های عملکرد علاوه بر اثر ژنوتیپ، اثرات متقابل ژنوتیپ در مکان، ژنوتیپ در سال و ژنوتیپ در سال در مکان نیز در س طح ۱٪ معنی دار بود. بعبارت دیگر واکنش ژنوتیپ های مورد ارزیابی به تغییرات محیطی شامل مکان و سال بطور معنی داری متفاوت بوده است. ایستگاه هایی که برتری عملکرد مشهودی نسبت به شاهد داشتند با میانگین عملکرد دانه ۲۸۴۸، ۲۴۷۳ و ۲۳۹۸ کیلوگرم در هکتار با اختلاف معنی داری هم بودند برای سنجش پتانسیل ژنتیکی ژنوتیپ های گندم مناسب تر بودند. در مقایسات میانگین لاین های شماره ۶ و ۱۰ به ترتیب با متوسط عملکرد ۲۱۹۸ و ۲۱۰۵ کیلوگرم در هکتار با اختلافی معنی دار عملکرد بیشتری را نسبت به ارقام شاهد و دیگر ژنوتیپها تولید نمودند. لاین شماره ۲۳ با کمترین اثر متقابل محیطی جزو پایدارترین ژنوتیپها بود ولی از متوسط عملکرد پائینی معادل ۱۸۵۰ کیلوگرم در هکتار برخوردار بود. لاین شماره ۶ ضمن داشتن بالاترین میانگین عملکرد با ویژگی اثرات متقابل محیطی حداقل و سهم اثرات افزایشی بالا جزو لاین های مطلوب از نظر پتانسیل تولید و پایداری عملکرد بود. همچنین لاین شماره ۱۰ با میانگین عملکرد بالا (رتبه دوم) و بسیار پایدار بعنوان ژنوتیپی ایده ال ظاهر شد.

گندم نان، سازگاری، پایداری عملکرد، گندم دیم، اقلیم سردسیری، تنش خشکی