محمد افخمی اردکانی - Urmia University, Urmia, I.R. Iran
مجید اسدی سامانی - Student Research Committee, Medical Plants Research Center, Shahrekord University of Medical Sciences, Shahrekord, I.R. Iran
مهسا صالحیان دهکردی - Islamic Azad University, Shahrekord Branch, Shahrekord, I.R. Iran
ابراهیم لطیفی - Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, I.R. Iran

زمینه و هدف: داروی شیمیایی سیکلوفسفامید علی رغم اثرات دارویی چشمگیری که در درمان بیماری های متعدد به ویژه سرطان دارد با عوارض جانبی متعددی همراه می باشد که کاربرد آن را تا حدودی محدود نموده است. این مطالعه مروری قصد دارد اثرات محافظتی گیاهان دارویی و ترکیبات مشتق شده از آن ها را بر کاهش عوارض حاصل از داروی سیکلوفسفامید بر روی دستگاه تناسلی نر مرور و نقش گیاهان را در خصوص کاهش این عوارض جانبی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. روش بررسی: برای انجام این مطالعه مروری واژگان کلیدی سیکلوفسفامید، دستگاه تناسلی نر، سمیت، سرطان، شیمی درمانی، عوارض جانبی در ترکیب با واژگان گیاهان دارویی، داروهای گیاهی و ترکیبات طبیعی از پایگاه های اطلاعاتی ISI، پابمد، اسکاپوس و گوگل اسکالر جستجو شدند. بر اساس معیارهای انتخاب تعداد ۲۰ مقاله که در محدوده سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ منتشر شده بودند انتخاب و وارد مطالعه شدند. یافته ها: از میان ۲۰ مقاله، ۱۳ مقاله مربوط به عصاره های گیاهی، ۳ مقاله مربوط به ترکیبات فعال گیاهی، ۲ مقاله مربوط به اسانس های روغنی و ۲ مقاله نیز مربوط به دارو های گیاهی بودند که مشخصات پایه ای آن ها، تاثیر محافظتی این گیاهان و همچنین ترکیبات موثر آن ها بر روی سمیت دستگاه تولید مثلی جنس نر ناشی از تجویز سیکلوفسفامید مورد بحث قرار گرفت. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد، گیاهانی که دارای ترکیبات آنتی اکسیدانی نظیر فلاونوئیدها هستند قادرند سمیت ناشی از تجویز سیکلوفسفامید را که سبب بروز استرس اکسیداتیو و افزایش رادیکال های آزاد می گردند، در بافت بیضه کاهش دهند؛ لذا پیشنهاد می گردد گیاهانی که اثرات آنتی اکسیدانی چشمگیری دارند در کنار داروی سیکلوفسفامید تجویز و اثرات محافظتی آن ها نسبت به گیاهان و ترکیبات مشتق شده از آن ها که اثرات محافظتی آنها بررسی شده است مقایسه گردد.

Keywords: Cyclophosplamide, Male genital system, Oxidative stress, Phenolic compounds., سیکلوفسفامید, دستگاه تناسلی نر, استرس اکسیداتیو, ترکیبات فنلی