شادی شکری یزدان آباد - کارشناسی ارشد شهرسازی (برنامه ریزی شهری)، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
مصطفی بهزادفر - استاد شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

در چند دهه اخیر، در روندهای برنامه ریزی شهری توجه زیادی به روندهای برنامه ریزی از پایین به بالاو مشارکت بیشتر شهروندان معطوف شده است. اهمیت این موضوع تا حدی است که تهیه طرحهای شهری را نیز متاثر نموده است. در اغلب کشورهای پیشرفته روند برنامه ریزی خرد مقیاس به طور عام و برنامه ریزی محله مبنا به طور خاص، در نظام شهرسازی و برنامه ریزی شهری رسوخ کرده و جزئی از برنامه ریزی است؛ لیکن در کشورهایی نظیر ایران علیرغم پژوهش های بسیار که در زمینه نظری در این باب انجام شده است، در عمل کمتر به این موضوع پرداخته میشود و روند برنامه ریزی و تهیه طرح ها، همچنان رویکردی از بالا به پایین دارد. محلات یکی از کانون های اصلی حیات اجتماعی شهرها هستند و در نظام گذشته شهرها نیز محلات نقش عمده ای در ساختار کالبدی، اجتماعی و اقتصادی شهرها داشته اند؛ بنابراین برنامه ریزی محله-مبنا نیز یکی از عواملی است که در جهت ارتقا کیفیت زندگی شهروندان بسیار تاثیرگذار است؛ چرا که سبب مشارکت بیشتر شهروندان میشود و همین عامل تاثیر بسیاری بر درک درست نیازها و امکانات و محدودیت های بافت های شهری و در نتیجه برنامه ریزی در هماهنگی و تطبیق بیشتر با شرایط محلی دارد. با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهش پیشرو در پی واکاوی و تشریح برخی مولفه های برنامه ریزی محله مبنا است. روش تحقیق نیز توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات به روش توصیفی و با رجوع به تالیفات، مقالات و کتب مختلف استخراج شده است، سپس به بررسی و توصیف و تحلیل اطلاعات پرداخته شده است. نتایج پژوهش حاضر نیز نشان میدهد که طبق تعاریفی که از واحد همسایگی و برنامه ریزی محله مبنا به دست آمده است، مولفه های کلیدی شامل ابعاد مختلف کالبدی (جمعیت، تراکم، مرز مشخص، خدمات محله ای و غیره)، اجتماعی (سرمایه اجتماعی، روابط همسایگی، حس تعلق و هویت و غیره) و اقتصادی (خودکفایی اقتصادی و غیره) و زیست محیطی (پایداری) و مدیریتی (نظام مدیریت از پایین به بالا و مشارکت شهروندان) در محله و برنامه ریزی محله مبنا می باشد.

برنامه ریزی محله مبنا، واکاوی، ارتقا کیفیت زندگی