فاطمه یوسفی - گروه برنامه ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شیراز
جعفر جهانی - گروه برنامه ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشیار دانشگاه شیراز

هدف از پژوهش توصیفی و کاربردی حاضر، بررسی نسبت دو مفهوم اخلاق و دین و همینطور اهمیت این موضوع در رویکردهای آموزش اخلاقی در مدارس است. در مرحله نخست با ۱۴ تن از اساتید و صاحب نظران و مولفین کتب درسی که به صورت هدفمند و بر اساس ملاک هایی مانند تجربه و تخصص و صاحبنظر بودن در حوزه آموزش اخلاق، با پژوهش در این حوزه و با دست اندرکاربودن در تالیف کتب درسی، انتخاب شده بودند، تا رسیدن به حد اشباع نظری، مصاحبه نیمه ساختارمند انجام شد. در مرحله بعد متن مصاحبه ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتیجه تحقیق نشان داد که از نظر مصاحبه شوندگان به طور کلی رابطه دین با اخلاق به سه شکل قابل بررسی است. دسته اول نسبت میان اخلاق و دین را کاملا هموشاننده تلقی کرده، تمایز میان آن دو را قابل قبول نمی دانستند. دسته دوم نسبت اخلاق با دین را رابطه ای مکملی تلقی می کردند. و دسته سوم اخلاق و دین را دو حوزه کاملا متفاوت با هم درنظر می گرفتند. در نتیجه هرکدام از این نگاه ها خود موجب ارائه رویکردهای متفاوت در آموزش اخلاق می شود. با توجه به شواهد دال بر وجود چالش های متعدد اخلاقی در کشور و نگاه حاکم بر آموزش اخلاق در وضعیت کنونی در کشور، که کاملا مطابق با شکل اول یعنی همپوشی کامل دین با اخلاق است، می توان چنین نتیجه گرفت که به منظور ارتقاء سطح اخلاقی زیستن کودکان و نونهالان نوخاسته این مرز و بوم نمی بایست تنها با یک رویکرد و یا نگاه، به طراحی و برنامه ریزی در خصوص آموزش اخلاق در مدارس پرداخت و از سایر رویکردهای آموزش اخلاق و پتانسیل های آنها که حاصل سال ها پژوهش است غافل ماند، چرا که داشتن نگاه تک بعدی به موضوع پیچیده و پراهمیت اخلاق نه تنها مثمرثمر نخواهد بود، بلکه با توجه به موضوع مهم ویژگی های دوره های رشد ذهنی در کودکان، شاید زمانی فرا رسد که دیگر فرصت ها از دست رفته باشند.

اخلاق، دین، آموزش اخلاقی، میش دینی