نظریه های یادگیری و علوم تربیتی در قابوس نامه در مقایسه با گستان

کتاب ارجمند قابوس نامه جدای از آنکه از دید تاریخ و سیر تطور زبان ونثر فارسی دارای ارزش های ادبی بسیار است و از الگوهای نثر ساده و روان فارسی در سده پنجم به شمار می رود، از دید پرداختن به شاخههای گوناگون دانش و هنر و فضل نیز از کتاب های برجسته ادب فارسی به شمار می رود. مرحوم استاد ملک الشعرای بهار در جلد دوم از «کتاب سبک شناسی» خویش درباره قابوس نامه آورده است: «کیکاووس در این کتاب داد سخن داده است و از آوردن مطالب بسیار سودمند اخلاقی و حکمت های عملی دقیقه یی فروگذار نکرده است و علاوه بر فواید عظیمی که از حیث شناسایی تمدن قدیم و معیشت ملی و علم زندگی و دستور حیات در کتاب مزبور مندرج است، باید آن را مجموعه تمدن اسلامی پیش از مغول نامید و همچنین سرمشق بزرگی است از بهترین انشا و زیباترین نثر فارسی و به جرات می توان قابوس نامه را در صف نخستین از طراز اول نثر سلس و کامل و زیبا و مطبوع فارسی گذاشت» (سبک شناسی با تاریخ تطور نثر فارسی، جلد ۲، صفحه ۱۲۷ و ۱۲۸). یکی دیگر از حسن های کتاب قابوس نامه که آن را دلنشین تر می کند، لحن مشفقانه، پدرانه و به دور از افراز و تفریط نویسنده است که تلخی پند را با شیرینی و خلوص لحن و بیاین خویش جبران کرده و موجب شده، نصیحت هایش در عمق جان مردم پاک سرشت و بهره مند از خرد، خوش بنسیند.