مژگان بیات کشکولی - دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل
علی اصغر حبیبی - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل
عبدالباسط عرب یوسف آبادی - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل

تمرکززدایی در تصاویر ارجاع دهنده گونه­ای از تمرکززدایی تصویری است که در آن کودک با مراجعه به تصاویر بعد یا قبل از تصویر فعلی، دست به مقایسه می زند و این مقایسه باعث می شود وی از تمرکز بر تصویر فعلی خارج شود و به اجزاء و ابعادی دیگر از تصاویر یا متن داستان، مراجعه نماید. استفاده از شگردهای تمرکززدایی تصویری سبب می شود کودک هرچه بیشتر به مرحله تمرکززدایی نزدیک شود. در پژوهش حاضر، با هدف واکاوی و کشف نقش تصاویر ارجاع دهنده در تمرکززدایی ذهنی مخاطب کودک، شگردهای تمرکززدایی ارجاع دهنده تصویری بکار رفته در ده داستان منتخب از یعقوب شارونی مورد بررسی قرار می گیرد. این داستان ها بر اساس میزان و چگونگی استفاده از شگردها، مورد بحث قرار می­گیرند. در راستای تحقق هدف پژوهش و دستیابی به نتیجه مناسب، ابتدا شگردهای به کار رفته در جامعه آماری به ۷ دسته هم ترازی متن و تصویر، خودارجاعی، تصاویر دوتکه، پیش آگهی، همانندی، نمای دور و نزدیک، سطحی نگری و ژرف نگری تقسیم بندی شده و در ادامه، تمام تصاویر این داستان­ها که در راستای موضوع، اهداف و پرسش­های پژوهش قرار می­گیرد، گردآوری شده است. نظام و بنیان جستار پیش روی بر اساس پاسخگویی به دو سوال بنا شده است: ۱- کدام یک از انواع تمرکززدایی تصویری ارجاع دهنده در داستان های منتخب شارونی بیشترین بسامد را داشته است؟ ۲- هدف شارونی از کاربرد شگردهای تمرکززدایی ارجاع دهنده تصویری در داستان هایش چه بوده است؟ برداشت و نتیجه نهایی این پژوهش حاکی از آن است که شگردهای تمرکززدایی ارجاع دهنده در داستان­های مورد بررسی با ۲۳۲ مورد و فراوانی تقریبی ۳۰ شگرد در هر داستان، از بسامد بسیار بالایی برخوردار است. از میان شگردهای بکار رفته، هم­ترازی متن و تصویر با بسامد ۹۳ (۴۰%) و خودارجاعی با بسامد ۶۴ (۲۸%) بیشترین فراوانی را در داستان­ها داشته اند. علت اصلی کاربرد بیشتر شگرد هم­ترارزی متن و تصویر، آن است که این شگرد مناسب­ترین و قابل درک­ترین شگرد تمرکززدایی برای کودک است که موجب درگیر نمودن، پویایی و رشد خلاقیت ذهنی کودک می­شود. همچنین مشخص شد که ایجاد خلاقیت و پویایی ذهنی کودک، جذاب نمودن داستان­ها با خروج از شکل رایج  آن، همراهی کودک با نویسنده و خروج  ذهن او از برداشت سطحی و کشف سطوح زیرین و پیچیده داستان، اصلی­ترین اهداف یعقوب شارونی از کاربست تصاویر تمرکززدای ارجاع دهنده است.

داستان های کودکانه, تمرکززدایی تصویری, تصاویر ارجاع دهنده, هم ترازی متن و تصویر, یعقوب شارونی