جواد اصغری - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران
سیمین غلامی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

یکی از رویکردهای ادبیات تطبیقی و مطالعات فرهنگی نقد پسااستعماری است که نتایج استعمار در متون ادبی را تحلیل و به کشف مولفه­های پسااستعماری در ادبیات می­ پردازد.  این نقد یکی از موضوعاتی است که توجه ناقدان را در قرن بیستم به خود جلب کرده است. عبدالکریم ناصیف از نویسندگان معاصر توانمند سوری است که برای مخاطب ایرانی ناآشناست. وی با نگارش کتاب «راه خورشید» کوشیده است، موضوع مبارزه با استعمار را سر لوحه کار خویش قرار دهد. از آنجا که این نویسنده پیامدهای استعمار سوریه در زمان اشغال توسط فرانسویها را در این رمان به تصویر می­کشد. بررسی کتاب وی حائز اهمیت می­باشد. وی دیدگاههای قابل تاملی درباره استقلال سرزمین با حفظ ارزشهای دینی و سنتی، بیداری جهان عرب، مبارزه یک ملت برای آزادی به موازات ماجرایی عاشقانه مطرح می­کند. پژوهش پیش رو در حوزه این رهیافت نقدی می­کوشد تا به واکاوی مولفه­های پسااستعماری از قبیل شرق شناسی، اروپامحوری، دیگری و فرودست با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی در این رمان بپردازد. نتیجه بحث نشان می­دهد که چگونه نویسنده با روی آوردن به دیدگاه ضد استعماری توانسته تاثیرات و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی استعمار در خاورمیانه به ویژه در کشور سوریه را با بهره گیری از روایتی چند لایه توصیف کند و در حیات بخشیدن به سنت­های فرهنگی و ملی آنها به ایفای نقش بپردازد. می­توان گفت که مولفه پسااستعماری شرق شناسی در این رمان نمود برجسته­ای دارد. در واقع، نویسنده با پر رنگ جلوه دادن شرق به عنوان مولفه پسااستعماری و عنصر مکان در این رمان تقابل دو فرهنگ شرق و غرب را نشان می­دهد.

پسااستعماری, عبدالکریم ناصیف, شرق شناسی, اروپامحوری, «راه خورشید شرق غرب»