اسحق رحمانی - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز
شیوا متحد - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

مدرنیته گرایش فکری و رفتاری به پدیده های نو و کنار گذاشتن سنت های قدیمی ست. نوگرایی از ابتدای پیدایش در جوامع انسانی واکنش های متعددی را به همراه داشت چراکه بر شکل زندگی انسان ها تاثیر می گذاشت، ورود مدرنیته و مظاهر آن به کشورهای در حال توسعه، از­جمله جوامع ایرانی و عربی، تغییراتی در نگرش و کنش های ساکنان این جوامع ایجاد کرد و سبب شد تا نوگرایی تقابلی آشکار با سنت های حاکم بر این جوامع پیدا کند. جامعه شناشی ادبیات که به اثر ادبی به­عنوان سندی از تحولات جوامع می نگرد، سعی دارد رابطه دوسویه و ابعاد گوناگون رویارویی سنت و مدرنیته را در آثار ادبی شرح دهد. پژوهش حاضر دو رمان جزیره سرگردانی از سیمین دانشور و ذاکره الجسد از احلام مستغانمی را از دید جامعه شناسی انتقادی در چارچوب مکتب اروپای شرقی تحلیل نموده ، تا تعامل و تاثیرات متقابل سنت و مدرنیته را در ادبیات دو جامعه ایرانی و عربی نشان دهد. در پایان روشن می شود که اگرچه ورود مدرنیته به هر دو جامعه هم زمان بوده است، اما در رمان جزیره سرگردانی، تقابل بیشتری را میان ارزش های سنتی و مدرن می بینیم و در پایان پیروزی با مدرنیته است؛ حال آنکه در ذاکره الجسد، سنت ها همچنان تعیین­کننده مسیر شخصیت های رمان اند.

سنت و مدرنیته, جزیره سرگردانی, ذاکره الجسد, سیمین دانشور, احلام مستغانمی