دکترعلی شهریار - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه یزد
قاسم لرستانی - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه مازندران
مهران مقصودی - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه تهران

ماسه در مطالعه فرسایش آبی و بادی، جایگاه انکارناپذیری دارد و بررسی کیفی و کمی آن در شناخت فرآیندهای غالب فرسایشی و کنترل آن نقش بسزایی دارد. در این تحقیق به بررسی کمی و کیفی ذرات ماسه به روش مقایسه تحلیلی بین دو منطقه ساحلی و مناطق داخلی پرداخته شده است. جهت دستیابی به این هدف، دو محدوده مطالعاتی در جاسک و جنوب غرب ریگ مرنجاب، برگزیده و پژوهش در آن­ها آغاز شد.  در این پژوهش، نخست از تصاویر ماهواره ای، نقشه های توپوگرافی و اطلاعات کتابخانه ای برای شناسایی و درک فضایی مناطق مورد نظر و آمار روزانه باد در ایستگاه های جاسک و کاشان جهت بررسی سرعت و جهت باد غالب و تعیین ارتباط قطر ذرات ماسه با سرعت­های آستانه به ترتیب برای مناطق جاسک و مرنجاب، استفاده شد. سپس با بازدید میدانی و نمونه­برداری از ماسه های واقع در مناطق ساحلی و مناطق داخلی ایران، نمونه ها به آزمایشگاه منتقل شده و با استفاده از تکنیک­های دانه سنجی و شکل­سنجی، نمونه ماسه های منتخب در دو منطقه مطالعاتی، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت.  نتایج نشان داد که علیرغم تشابه فراوان در گرانولومتری دانه ها، تفاوت های ساختاری زیادی در مورفوسکوپی دانه های مناطق داخلی و ساحلی وجود دارد؛ به طوری­که مطالعات شکل­سنجی نشان دهنده آن بود که ذرات ماسه در نمونه های ساحلی جاسک، از شفافیت و درخشندگی بالاتری نسبت بهنمونه های منتخب از منطقه مرنجاب برخوردار است. از طرفی در نمونه ذرات ماسه های مرنجاب سوراخ های بیشتری دیده می­شود که این سوراخ­ها در اثر برخورد ذرات ریز ماسه- که این برخوردها نیز عمدتا ناشی از باد است- به وجود آمده­اند.

گرانولومتری, مورفوسکوپی, جاسک, ریگ مرنجاب