فریبا زرانی - Shahid Beheshti university, Tehran, Iran.
زینب آگاهی - psychology, Department psychology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

سوءمصرف مواد مانند سایر رفتارهای انسان معلولی از علت­های چندگانه بوده و فرهنگ به عنوان یکی از عوامل سبب­شناختی بسیار مهم در چگونگی پیدایش، ظهور اختلال­ها،  بروز متفاوت علائم و تظاهرات آن ها نقش بسیار موثری ایفا می­کند. فرهنگ و خرده­فرهنگ­های متفاوت در ایران به عنوان یک عامل سبب ساز یا تسهیل­گر از طریق یک­سری هنجارهای تسهیل­کننده مثل توصیه­های درمانی و دارویی، باورهای عامیانه و آداب ورسوم خاص به اشکال مختلفی سوءمصرف مواد را تحت تاثیر خود قرار داده است. در نتیجه منجر به الگوی متفاوت علائم و نشانگان، شیوع متغیر این اختلال و متغیر بودن نوع ماده مصرفی در مناطق مختلف ایران فرهنگ توانسته است. روش موردنظر در این مطالعه متاسنتز کیفی می­باشد که شامل ترکیب مقالات کیفی چاپ شده در حوزه سوء­مصرف مواد مخدر در ایران می­باشد. هفت مطالعه کیفی و دو مطالعه ترکیبی(کیفی-کمی) که مرتبط با اختلال سوء­مصرف مواد مخدر در ایران بودند در این مقاله وارد شدند و موردبررسی قرار گرفتند.تمامی مضامین مطالعات کیفی منتخب با هدف به دست آوردن تصویر کلی­تر، علل احتمالی و چگونگی پیشگیری و مدیریت  اختلال سوءمصرف مواد در ایران مجددا موردبررسی قرار گرفتند. تنها مطالعات کیفی که از سال ۱۳۸۰ به بعد به بررسی زمینه­های فرهنگی اختلال سوءمصرف مواد پرداخته بودند در این پژوهش موردبررسی قرار گرفتند. در پژوهش­های کیفی انجام شده مرتبط با زمینه­های فرهنگی سوءمصرف مواد مخدر در  ایران،  لایه­های مختلف محیط و فرهنگ شامل ریز سیستم، میان سیستم، برون­سیستم و کلان­سیستم؛ به اشکال متفاوتی بر شکل­گیری این اختلال تاثیرگذار بوده­اند. در نظر گرفتن مداخلات مرتبط با زمینه­های فرهنگی اختلال سوءمصرف مواد در ایران نوعی پیشگیری اولیه محسوب شده و بسیار لازم و ضروری به نظر می­رسد. بنابراین بسیار حیاتی به نظر می­رسد، پژوهشگران در اولویت بندی سرفصل­های پژوهشی خود؛ درمانگران در تمامی مراحل درمان از تشخیص اولیه تا اعمال مداخلات درمانی و نهادها و افرادی که بانی اتخاذ سیاست های مرتبط با پیشگیری و درمان سوءمصرف مواد هستند فرهنگ را به عنوان یک عامل خطر یا عامل حفاظتی بسیار مهم از عمیق­ترین و درونی­ترین لایه­های محیطی تا بیرونی­ترین آن بیش از پیش مدنظر قرار دهند.

Substance Abuse, Addiction, Culture, Iran’s Culture., سوء مصرف مواد, اعتیاد, فرهنگ, فرهنگ ایران.