هاجر حسینی - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان
امیدعلی اکبرپور - استادیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان
پیام پزشکپور - استادیار پژوهشی بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

برنامه های بهنژادی عمدتا بر پایه ارزیابی و انتخاب ژنوتیپ های برتر بر اساس برآوردهای دقیق پارامترهای ژنتیکی است. این تحقیق به منظور بررسی خصوصیات عملکرد و اجزاء عملکرد ۶۴ ژنوتیپ نخود در شرایط آبی و دیم در شهرستان خرم آباد اجرا شد. آزمایش در سال ۹۷- ۱۳۹۶ در قالب طرح لاتیس مربع در دو تکرار برای هر شرایط اجرا شد. به دلیل بارندگی فصلی بین شرایط دیم و آبی و همچنین اثر متقابل ژنوتیپ در محیط در اکثر صفات معنی دار اختلاف معنی دار آماری مشاهده نشد. لذا داده های شرایط دیم نیز به عنوان تکرارهایی از محیط نرمال برای صفات مختلف در نظر گرفته شدند و تمامی صفات به صورت یک آزمایش تجزیه شدند. در تجزیه واریانس داده ها برای حذف ناهمگنی طرح لاتیس مربع درشرایط مزرعه، از مدل های مکانی برای بهینه سازی مدل خطی لاتیس مربع استفاده شد. در نهایت مدل نزدیکترین همسایه به عنوان برترین مدل بر اساس مزیت نسبی و همچنین آماره -۲RLL انتخاب شد. نتایج تجزیه و تحلیل حاصل از مدل نزدیکترین همسایه نشان داد که بین تمامی صفات اختلاف معنی دار وجود داشته و صفات از واریانس ژنتیکی و وراثت پذیری عمومی قابل قبولی برخوردار بودند. اکثر صفات دارای دامنه وراثت پذیری عمومی متوسط تا بالایی بودند و وراثت پذیری عملکرد دانه ۰.۵۷ بود. برای عملکرد دانه با شدت گزینش ۱۰% از ژنوتیپ های مورد مطالعه، برآورد بهره ژنتیکی مورد انتظار نسبت به میانگین کل صفت ۱۴% بود. لذا می توان از این بهره ژنتیکی برای پیشرفت بهنژادی این صفت استفاده کرد. همچنین ژنوتیپ های FLIP۰۹-۲۲۹C S۰۰۷۹۴(۳۰ KR)-۱۳/FLIP، X۰۳TH۱۳۴-۸۸K۱۵، Bivanij، SELS.P.L.K۱۹-۸۷ و X۰۴TH۱۴۹/S۰۰۵۴۷//FLIP۹۸-۲۳۳C به ترتیب در مدل نزدیکترین همسایه، برترین رتبه های عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند.

طرح لاتیس مربع, مدل های مکانی, نخود: نزدیکترین همسایه