سمیه غفاری - دانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه زنجان
افشین توکلی - دانشیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه زنجان
علیرضا یوسفی - دانشیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه زنجان
جعفر نیکبخت - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه زنجان
هادی سالک معراجی - دانشجوی دکتری زراعت، دانشگاه زنجان

لوبیا یکی از مهم ترین منابع تامین کننده پروتئین موردنیاز انسان است. تنش خشکی به­ عنوان اصلی­ترین عامل محدودکننده تولید لوبیا در سراسر جهان شناخته شده است. به­ منظور بررسی تاثیر رژیم­ های مختلف آبیاری بر تبادلات گازی و صفات زراعی مرتبط با عملکرد گیاه لوبیا، آزمایشی در بهار سال ۱۳۹۱ به صورت طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل پنج سطح مختلف آبیاری (آبیاری نشتی با تامین ۱۰۰ درصد نیاز آبی، آبیاری قطره ای-نواری با تامین ۱۰۰ درصد، ۸۰ درصد، ۶۰ درصد و ۴۰ درصد نیاز آبی گیاه بود. رژیم­های آبیاری به غیر از ارتفاع بوته و غلظت CO۲ زیر روزنه بر سایر صفات مورد ارزیابی تاثیر معنی­ داری داشت. کاهش مقدار آب در دسترس اثرات نامطلوبی بر عملکرد و اجزای عملکرد داشت. بالاترین میزان عملکرد دانه (۹۴۵.۶ کیلوگرم در هکتار)، تعداد غلاف در بوته (۱۰.۹۵) و شاخص برداشت (۲۳.۸۷ درصد) در تیمار آبیاری قطره ای-نواری با تامین ۱۰۰ درصد و بالاترین هدایت روزنه ای (۰.۴۳ میلی­ مول بر مترمربع در ثانیه) در تیمار آبیاری نشتی با تامین ۱۰۰ درصد نیاز آبی مشاهده گردید. در سایر صفات مورد مطالعه بین تیمار آبیاری نشتی با تامین ۱۰۰ درصد نیاز آبی و آبیاری قطره ای-نواری با تامین ۱۰۰ درصد تفاوتی وجود نداشت. غلظت CO۲ زیر روزنه در رژیم­ های مختلف آبیاری از نظر آماری یکسان بود. عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته و شاخص برداشت تیمار آبیاری قطره ای-نواری با تامین ۱۰۰ درصد به ­ترتیب ۳۱.۲۹، ۵۹ و ۱۸.۹۳ درصد بیشتر از تیمار آبیاری نشتی با تامین ۱۰۰ درصد نیاز آبی بود. نتایج نشان داد که با کاهش مقدار آب مورد نیاز، صفات فیزیولوژیکی و زراعی موثر بر رشد و نمو لوبیا دچار اختلال گردیده و در نهایت سبب کاهش عملکرد می­شود. ازآنجاکه بین تیمار تیمار آبیاری نشتی با تامین ۱۰۰ درصد نیاز آبی و آبیاری قطره ای-نواری با تامین ۱۰۰ درصد در بسیاری از صفات اکوفیزیولوژیکی، تفاوت معنی­ داری وجود نداشت، به منظور کاهش آب مصرفی، پیشنهاد می­شود که در کشت لوبیا به ­جای آبیاری نشتی (سنتی) از روش آبیاری قطره­ای-نواری با تامین ۱۰۰ درصد نیاز آبی استفاده شود.

اجزای عملکرد, پارامترهای فتوسنتزی, رژیم های آبیاری, صفات اکوفیزیولوژیکی, لوبیا