شناسایی و راستی آزمایی چوب های وارداتی در بازار ایران؛ بخش نخست: پهن برگان زینتی

سابقه و هدف: یکی از چالش های تجارت الوار چوبی، تقلب در نوع چوب است که به دلیل سخت یا غیرممکن بودن تمایز چوب ها –به ویژه چوب های وارداتی- در بعد ماکروسکوپی به وفور رخ می دهد. نگرانی دیگری که در مورد بازار چوب های زینتی و لوکس در ایران وجود دارد، فروش چوب های خوش رنگ و نگار ولی حفاظت شدهء داخلی (برای مثال پسته وحشی) به عنوان چوب های استوایی وارداتی است. هدف این پژوهش، شناسایی علمی گونه های مختلف چوب های پهن برگ زینتی در بازار چوب ایران و تطبیق آنها با نام تجاری بود. مواد و روش ها: ۳۹ قطعه چوب پهن برگ به همراه فهرستی از نام های تجاری و یا علمی آن ها از اداره بندر و دریانوردی استان گیلان و چند چوب فروشی و کارگاه منبت و معرق در تهران و کرج تهیه شدند. در مرحله نخست، نام علمی متناظر با نام تجاری فروخته شده، یافت شد. سپس، سطح مقطع نمونه ها اسکن و اسلایدهای میکروسکوپی از آن ها تهیه و عکس برداری شدند. پس از استخراج ویژگی های آناتومی چوب، جنس یا گونه نمونه ها براساس فهرست ویژگی های میکروسکوپی برای شناسایی پهن برگان شناسایی و با ادعای فروشنده مطابقت داده شد. یافته ها: براساس نتایج به دست آمده، ۸۰ درصد نمونه ها با نام درست خرید و فروش و در صنعت استفاده می شدند. پهن برگان غیربومی موجود در بازار، بیشتر از چوب های استوایی بوده و با توجه به این که تعداد قابل توجهی از چوب های مورد بررسی، ویژگی های بارز مشابهی (چینش پارانشیم های محوری، حضور پارانشیم نواری، بلور و ساختار مطبق) داشتند، تفکیک آنها به سختی انجام می پذیرفت. چوب های شناخته شده و معروف استوایی مانند «اوکومه»، «رزوود»، «ونگه»، «پادوک» و «ساپلی»، با نام درستی تجارت می شدند. در بین منابع تهیه چوب نیز، قریب به اتفاق چوب های موجود در عمده فروشی ها به درستی نامگذاری شده بودند ولی در خرده فروشی ها و کارگاه های کوچک چوب، تعداد اشتباه افزایش می یافت. درمیان چوب های گردآوری شده، بیشترین مغایرت در مورد چوب «تیک (ساج)» و چوب موسوم به «فوفل» دیده شد. با توجه به اینکه تیک، یکی از معدود گونه های استوایی در بازار چوب ایران است که مرز حلقه رویش مشخص داشته و شناسایی آن نسبتا به سادگی انجام می گیرد، ممکن است تیک نامیده شدن برخی چوب ها، نه از روی ناآگاهی بلکه سودجویی فروشنده ها باشد. فوفل نیز درواقع، نام اشتباهی است که بر «رزوود هندی» گذاشته شده و به دلیل محبوبیت این چوب، تقلب هایی نیز در مورد آن انجام می شود. نتیجه گیری: در مجموع می توان نتیجه گرفت که به دلیل شباهت ویژگی ها، تمایز چوب های زینتی رایج در بازار ایران، در بعد ماکروسکوپی و تنها با تکیه بر بافت و رنگ چوب غیرممکن و در بعد میکروسکوپی نیز به سختی و تنها با اعمال دقت زیاد امکان پذیر است. علیرغم این گزاره، چوب های وارداتی پهن برگ در بازار ایران –به ویژه در عمده فروشی ها- با نام های تجاری انگلیسی آن ها تطابق داشته و بازار چوب ایران از نظر صحت و صداقت در خرید و فروش نسبتا قابل اطمینان است. بااین حال، به دلیل وجود تناقض هایی در مورد برخی چوب های تزئینی محبوب، اطلاع رسانی و آموزش درست از ضروریات بوده و خرید و فروش چوب های وارداتی بهتر است با شناسنامه و یا رجوع به متخصصان علم چوب شناسی صورت پذیرد.

Keywords:

آناتومی چوب , شناسایی چوب , پهن برگان زینتی , مقاطع میکروسکوپی , بازار چوب ایران