ناصر یوسف زهی - دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد
حسین فرزانه پور - استادیار و عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه بیرجند
احمد بخشی - استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه بیرجند

   رتبه نخست ایران در صادرات کالا به افغانستان در سال های ۲۰۱۷-۲۰۱۵م. حاکی از تحولی عظیم در روابط اقتصادی دو کشور و تاثیرگذار بر تعاملات سیاسی آنان است. بااین وجود، پیوندهای بازرگانی ایران و افغانستان با مشکلات متعددی همراه است. نوشتار حاضر، با کاربست رهیافت اقتصاد سیاسی، مطالعه تاریخی روابط خارجی دو کشور (۲۰۱۸-۱۷۹۴م.) و طرح این پرسش که؛ مهم ترین چالش های سیاسی و اقتصادی تاثیرگذار در روابط بازرگانی ایران و افغانستان در سطوح ملی، منطقه ای و جهانی (۲۰۱۸-۲۰۰۱م.) کدام­اند، درصدد شناسایی و تحلیل این مشکلات برآمده است. اهمیت پژوهش، بازنمایی دگردیسی تحولات خارجی دوجانبه­و چندجانبه­ی اخیر ایران و افغانستان با رویکردی اقتصادی است. یافته های مقاله، حاوی چند نکته است. نخست؛ تاریخ روابط اقتصادی ایران و افغانستان، متاثر از فرازونشیب های گفتمان های حاکم بر سیاست خارجی دو کشور و نظام بین الملل بوده است. دوم؛ بی ثباتی سیاسی-اقتصادی، فساد اداری و اقتصاد رانتی در هر دو کشور، بازتاب های منفی بر تعاملات بازرگانی آنان گذاشته است. سوم؛ سازمان های منطقه ای اقتصادی نظیر اکو، نتوانسته اند در گسترش روابط اقتصادی ایران و افغانستان نقش بسزایی ایفا کنند. بااین وجود، انتظار می رود رشد تعاملات اقتصادی، برخلاف مسائل صرفا سیاسی و امنیتی، بتواند منافع مشترک و پایداری برای دو دولت به ارمغان آورد.

افغانستان, ایران, اقتصاد سیاسی, روابط اقتصادی