بی بی زینب حسینی - استادیار گروه الهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.
علیه رضاداد - استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.
صادق بشیرزاده - کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

یکی از مهم ترین دوره های تاریخ فقه و حدیث، نیمه نخست قرن دوم هجری است. این دورآن که مصادف با عصر امام صادق (ع) است، دوران طلایی حدیث شیعه و اهل تسنن به شمار می رود؛ اما به هرروی، مطالعات مربوط به تاریخ حدیث با ابهامات زیادی در این دوره مواجه است. از غامض ترین این ابهامات، جریان شناسی تاریخی سرقت حدیث و بازیابی روایات امام صادق (ع) در جوامع حدیثی اهل سنت، با توجه به شاگردی و حضور جمع کثیری از راویان و فقیهان اهل تسنن در مدرسه علمی ایشان است. امری که با تعداد روایات امام صادق (ع) در جوامع روایی اهل تسنن همخوانی ندارد. این پژوهش، با روش تحلیل تاریخی بر آن است با بررسی جریان های تاریخی و گزارش های رجالی از مدرسان و سارقان حدیث، به تبیین چگونگی بازیابی نقل روایات امام صادق (ع) در منابع حدیثی عامه بپردازد. درنتیجه این پژوهش می توان گفت، برخی عوامل نظیر ترس از حکومت عباسیان، عدم حجیت اخبار آحاد در نزد اصحاب رای در عراق و نیز دیدگاه های مغرضانه و حاسدانه نسبت به امام صادق (ع)، سبب تغییر در متن یا سند برخی روایات ایشان شده است. ازاین رو، مطالعه تطبیقی میان روایات شیعه و اهل تسنن و بازیابی روایات فقهی امام صادق (ع)، ضرورتی انکارناپذیر است.

حدیث شیعه , حدیث اهل تسنن , امام صادق (ع) , فقه جعفری , سرقت حدیث