معصومه هلالی زاده - استادیار فیزیولوژی ورزشی، پژوهشگاه علوم ورزشی
محمدرضا لبافی حسین آبادی - استادیار کشت و توسعه، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، کرج، ایران
هادی روحانی - استادیار فیزیولوژی ورزشی، پژوهشگاه علوم ورزشی
رضا حاجی آقایی - استادیار فارماکوگنوزی، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، کرج، ایران
الهه حاتمی - کارشناسی ارشد فیزیولوژی ورزشی، پژوهشگاه علوم ورزشی

هدف از انجام مطالعه حاضر، تجمیع نتایج متناقض چندین پژوهش انجام شده درباره اثربخشی گیاه دارویی زعفران بر نشانگران آنزیمی دفاع آنتی­اکسیدانی در فعالیت ورزشی بود. این فراتحلیل شامل نتایج جمع آوری شده از مجموع چهار مطالعه دارای شرایط است که از بین ۱۲ پژوهش انجام شده در این زمینه برگزیده شد. تمامی پژوهش ها مورد-شاهدی و انسانی بودند (تعداد = ۷۰) و در آن ها اثربخشی مکمل­یاری با زعفران پیش از انجام فعالیت ورزشی هوازی بر مقادیر آنزیم­های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز ارزیابی شده بود. با توجه به معنادارنبودن مقدار P (P = ۰.۱۵۵) در شاخص I۲ ، از مدل اثرات ثابت استفاده شد. تجزیه وتحلیل آماری نتایج با استفاده ازنسخه دوم نرم افزارCMA  انجام شد و اندازه اثر ازطریق اختلاف میانگین استانداردشده (SMD) محاسبه شد. درمجموع، ۱۰ اندازه اثر در این مطالعات مشاهده شد که پنج اندازه اثر مثبت و پنج اندازه اثر منفی بودند. براساس نتایج، SMD آنزیم­های آنتی­اکسیدان در گروه مکمل (۶۷۱/۰) نسبت به گروه کنترل معنا­دار بود (فاصله اطمینان = ۰۰۵/۱-۳۳۷/۰، P = ۰.۰۱). SMD آنزیم­های آنتی­اکسیدان در گروه مکمل + تمرین (۷۷/۰) نیز نسبت به گروه کنترل معنادار بود (فاصله اطمینان = ۱۰۵/۱-۴۳۶/۰، P = ۰.۰۱). در برآورد دفاع آنتی­اکسیدانی ازطریق آنزیم کاتالاز، SMD گروه مکمل (۶۰۴/۰) نسبت به گروه کنترل معنادار بود (فاصله اطمینان = ۱۶۱/۱-۰۴۸/۰، P = ۰.۰۵)؛ درحالی­که SMD گروه مکمل + تمرین (۲۴۳/۰) نسبت به گروه کنترل معنا­دار نبود(فاصله اطمینان = ۷۸۹/۰-۳۰۲/۰-). در برآورد دفاع آنتی­اکسیدانی ازطریق آنزیم سوپراکسید دیسموتاز، SMD گروه مکمل (۴۶۴/۱) نسبت به گروه کنترل معنادار بود (فاصله اطمینان =۰۸۲/۲-۸۴۶/۰-،P = ۰.۰۱)  و SMD گروه مکمل + تمرین (۳۰۶/۱) نسبت به گروه کنترل معنادار بود (فاصله اطمینان = ۹۰۸/۱-۷۰۵/۰،P = ۰.۰۱). براساس جمع­بندی نتایج مطالعات می توان نتیجه گیری کرد که مکمل­یاری با زعفران موجب افزایش آنزیم­های دفاع آنتی اکسیدانی در فعالیت ورزشی می­شود. بیشترین میزان اثربخشی زعفران در مقدار آنزیم سوپراکسید دیسموتاز مشاهده شد، اما این اثربخشی بر مقدار کاتالاز در فعالیت ورزشی تایید قرار نشد.

زعفران, گیاه دارویی, مکمل یاری, فعالیت ورزشی هوازی, شاخص های آنزیمی دفاع آنتی اکسیدانی