غلامرضا جمشیدیها - استاد گروه جامعه شناسی اسلامی دانشگاه تهران
مجید کافی - دانشجوی دکتری جامعه شناسی

رویکردهای علم دینی تا کنون از دو طریق گسترش یا اصلاح روش ها و تکنیک های علمی و فربه کردن محتوا و داده های علم، علوم جدید را اصلاح یا علومی دینی ایجاد کرده اند. شرط تولید علم اولا این است که بتوان نظریه هایی از گزاره های دینی ساخته و پرداخته کرد و ثانیا این نظریه پردازی ها هماهنگ با پارامترهای پارادایمی و در پرتو مولفه های جهان بینی دینی صورت پذیرد. مولفه های یک نظریه اجتماعی، مبانی شناخت جامعه (واقعیت اجتماعی) است که باید دید این مبانی از نظر قرآن کدامند. از این رو می توان این سوال را مطرح کرد که چه چیز یا چیزهایی مبنای شناخت جامعه از منظر قرآن است؟ این مفاهیم اساسی شناخت جامعه در قرآن، به تولید چه نظریه ای می انجامد؟ این تحقیق در پی شناسایی و ارائه امکان استنباط مبانی یا مولفه های تشکیل دهنده یک نظریه اجتماعی از آیات قرآن، به منظور فهم و تبیین واقعیات اجتماعی است. بنابراین مهم ترین مبنای شناخت جامعه از میان مبانی پنج گانه شناخت جامعه (مردم، نیاز، ارتباط، اختلاف و آرمان) در قرآن، مفهوم ارتباط است که به عنوان محور اصلی شناخت جامعه اهمیت به سزایی دارد. روش در این تحقیق نیز «روش مبناشناسی» است که تلفیقی بین روش تفسیر موضوعی قرآن، تحلیل محتوا (مفهوم پردازی، مقوله بندی مفاهیم و تعیین مفاهیم اصلی)، و کشف و بیان ربط منطقی بین مفاهیم اصلی است.

تفسیر موضوعی, تحلیل محتوا, جامعه, نظریه پردازی, علم دینی, ارتباط اجتماعی