مطالعه ی ارتباط «اساطیر ترکی- مغولی» با نقش«کوه» نگاره های شاهنامه ی دموت و جامع التواریخ (با رویکرد نشانه شناسی فرهنگی)

در اکثر پژوهش­های صورت گرفته در ارتباط با نگارگری ایلخانی و به طور مشخص شاهنامه­ی بزرگ و جامع التواریخ، روایت­های وابسته به نگاره­ها، به عنوان محور اصلی تحلیل در نظر گرفته شده است. این موضوع، درک دقیق نشانه­های موجود در نگاره­ها را با مشکل روبرو ساخته است. چراکه شاهنامه­ی فردوسی به عنوان متن وابسته به گفتمان ایرانی و جامع التواریخ به عنوان متن مربوط به گفتمان ایلخانی با نسخه­های مصور شاهنامه(دموت) و جامع التواریخ، یکی نیستند. درواقع شاهنامه­ی مصور دموت و نسخه­ی مصور جامع التواریخ ، متون هنری با محوریت زبان تصویر و متعلق به گفتمان «نگارگری ایلخانی» هستند. تحلیل نگاره­های نسخ مصور، باید بر اساس سپهر نشانه ای «نگارگری ایلخانی» صورت بگیرد؛ آن سپهر نشانه­ای که روایت­های شاهنامه و جامع التواریخ به عنوان «نه­متن»را یا به صورت مستقیم و با سازوکار ترجمه­ی بینانشانه­ای و یا با عبور دادن از فیلتر فرهنگ ترکی- مغولی و از طریق ترجمه­ی  بینافرهنگی وارد «متن» تصویری خودکرده است. هدف از این پژوهش، مطالعه­ی آن دسته از نشانه­های مربوط به «کوه» در منتخبی از نگاره­های شاهنامه­ی دموت و جامع التواریخ است که با  سازوکار ترجمه­ی بینافرهنگی از سپهر نشانه­ای ترکی- مغولی  وارد سپهر نشانه­ای نگارگری ایلخانی شده­اند. این پژوهش با رویکرد نشانه­شناسی فرهنگی یوری لوتمان و به روش توصیفی– تحلیلی انجام شده است. اصلی­ترین یافته­ی پژوهش حاضر این است که  «کوه» در نگاره­های مذکور تحت تاثیر تحت تاثیر اساطیر و اعتقادات ترکی- مغولی قرار داشته و به عنوان پناهگاه قهرمانان، دربردارنده ی روح آفرینش گری، محل دفن بزرگان سیاسی و دینی ، مکان دسترسی به تنگری و گفتگو با او، محور ارتباطی و گذرگاه ورود به عالم دیگر (بالا) نمایان می­گردد.

Keywords:

Cultural Semiology , The Great Mongol Shahnama , Ilkhanid Era , Jami al-Tavarikh , Mountain. , نشانه شناسی فرهنگی , شاهنامه ی بزرگ , ایلخانی , جامع التواریخ , کوه.